Taažâ

jiečânâs staatâ tave-Euroopâst

Taažâ, virgálávt Taažâ kunâgâskodde (kirjetárukielân Kongeriket Norge, uđđâtárukielân Kongeriket Noreg, orjâlâškielân Norgga gonagasriika, maadâsämikielân Nöörjen gånkarijhke, juulevsämikielân Vuona gånågisrijkka, kveenikielân Norjan kuninkhaanvaltakunta), lii jiečânâs staatâ tave-Euroopist. Ton uáivikaavpug lii Oslo.

Taažâ kunâgâskodde
Kongeriket Norge (kirjetárukielân)
Kongeriket Noreg
(uđđâtárukielân)
Norgga gonagasriika
(orjâlâškielân)
Nöörjen gånkarijhke
(maadâsämikielân)
Vuona gånågisrijkka
(juulevsämikielân)
lippu
lippu
vaakun
vaakun
Taažâ sajadâh Euroopist
Taažâ sajadâh Euroopist
Staatâhäämi vuáđulavâlâš monarkia
Kunâgâs Harald V
Uáiviminister Jonas Gahr Støre (Ap) (2021–)
Uáivikaavpug Oslo
Eres kaavpugeh Bergen, Ruándim
Vijđodâh 384 484,38[1] km²
– sisčääci 5,4[1] %
Ässeeloho (2024) 5 550 203[2]
Virgáliih kielah tárukielâ
Vaaluut Taažâ ruvnâ (NOK)
Äigi UTC+1
– kesiäigi UTC+2
Uánádâs NO
– fiävruin N
– kirdemmašinijn LN
Sundenummeer +47
Internet TLD .no
Motto Alt for Norge
Aalmuglâšlaavlâ Ja, vi elsker dette landet

Eennâmtiätu

mute

Taažâ vijđodâh lii 384 484,38 km², mast 20 218,02 km² ađai 5,3 % lii čääci.[1] Vijđoduv mield Taažâ lii maailm 69. stuárráámus staatâ.[3]

Sajadâh já rääjih

mute
 
Taažâ lii tave-Euroopist.

Taažâ lii staatâ tave-Euroopist. Ton ránnjástaatah láá mäddin já maadânuorttân Suomâ sehe nuorttân RuotâRuoššâ. Taažâ kuhemus rääji lii Ruottáin; tot lii 1 666 km kukke.[3] Uánihumos lii 191 km rääji Ruoššáin.[3]

Morfologia

mute
 
Galdhøpiggen lii Taažâ alemus vääri.

Taažâ alemus saje lii Galdhøpiggen čokke (1 155 m); vyeligumos lii Taažâmeerâ riddo (0 m).[3]

Haldâttâh já politiik

mute
 
Taažâ uđđâ läänih ive 2024 rääjist

Taažâ lii parlamentaarlâš demokratiavuáđulavâlâš monarkia. Tot lii ohtâsâšstaatâ, mast láá kyehti haaldâtlâš tääsi staatâ vuoluubeln: läänih já kieldah. Ton staatâhovdâ lii Taažâ monark, kii lii lamaš 1991 rääjist kunâgâs Harald V. Taažâ roonnig lii lamaš Sonja. Ive 2021 Taažâ pargeipiäláduv politikkárist Jonas Gahr Størest šoodâi Taažâ haldâttâhjođetteijee ađai Taažâ uáiviminister.

Kuávlulâš jyehim

mute

Läänih láá Taažâ alemuu tääsi kuávluhaldâttâhohtâdâh. Läänih juáhhojeh kieldáid. Motomijn kieldâin láá kaavpugvuoigâdvuođah.

Ive 2020 Taažâst lijjii 356 kieldâd.[4]

Táálááh läänih

mute

Kesimáánu 14. peeivi 2022 Taažâ Stuorrâtigge meridij, ete uđđâivemáánu 1. peeivi 2024 rääjist Taažâ juáhhoo 15 läänin.[5] Ovdil uđđâivemáánu 1. peeivi 2024 Taažâst lijjii 11 läännid.

ISO-koodi Vaakun Nommâ Haaldâtlâš kuávdáš Eennâmhiärá sajadâh Vaaljâpirrâdâh Ässeeloho Vijđodâh km² Kieldâi meeri
03
 
Oslo Oslo Moss Oslo 717 710 454,12 1
11
 
Rogaland Stavanger Stavanger Rogaland 499 417 9 377,10 23
15
 
Møre já Romsdal Molde Molde Møre já Romsdal 270 628 14 355,62 26
18
 
Nordland Bodø Bodø Nordland 243 081 38 154,62 41
31
 
Østfold Sarpsborg Moss Østfold 312 152 4 004,12 12
32
 
Akershus Oslo Moss Akershus 728 803 5 894,47 21
33
 
Buskerud Drammen Moss Buskerud 269 819 14 693,87 18
34
 
Innlandet Hamar Lillehammer Hedmark já Oppland 376 304 52 072,44 46
39
 
Vestfold Tønsberg Tønsberg Vestfold 256 432 2 167,65 6
40
 
Telemark Skien Tønsberg Telemark 177 093 15 298,16 17
42
 
Agder Kristiansand Arendal Nuorttâ-Agder já Viestâr-Agder 319 850 16 434,12 25
46
 
Vestland Bergen Hermansverk Hordaland, Sogn já Fjordane 651 299 33 870,99 43
50
 
Trøndelag SteinkjerRuándim Steinkjer Tave-Trøndelag já Maadâ-Trøndelag 482 956 42 201,59 38
55
 
Troms Tromssa Čäcisuálui Troms 169 610 25 862,99 21
56
 
Finnmark Čäcisuálui Čäcisuálui Finnmark 75 053 48 631,09 18

Viehâdâh

mute

Ässeeloho

mute

Taažâst ääsih 5 550 203 olmožid.[2]

Kielah

mute

Tárukielâ lii virgálâš kielâ Taažâst. Virgáliih ucceeblovokielah láá orjâlâškielâ, juulevsämikielâmaadâsämikielâ. Sämikielâ lii virgálâš kielâ čuávuváin kieldâin: Kuovdâkiäinu, Kárášjuuhâ, Kaivuonâ, Lavangen, Uunjargâ, Porsaŋg, Tiänu, TivtâsvuonâSnåsa. Porsaŋgist meiddei kveenikielâ lii virgálâš kielâ.

Fáádást eres soojijn

mute

Käldeeh

mute
  1. 1,0 1,1 1,2 Statistics Norway (vijđodâh) Čujottum 17.3.2021 (eŋgâlâskielân)
  2. 2,0 2,1 Population SSB. Čujottum 28.2.2024. (eŋgâlâskielân)
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Explore All Countries — Norway The World Factbook. Čujottum 28.2.2024. (eŋgâlâskielân)
  4. Bolstad, Erik: kommuner i Norge. Store norske leksikon, 25.1.2023. Artikkâl nettiversio Čujottum 3.3.2023. (tárukielân)
  5. Fylkesinndelingen fra 2024 Regjeringen.no. 5.7.2022. Čujottum 28.2.2024. (kirjetárukielân)