Aanaarjävri
Aanaarjävri (nuorttâlâškielân Aanarjäuʹrr, orjâlâškielân Anárjávri já suomâkielân Inarinjärvi tâi Inarijärvi) lii jävri Aanaar kieldâst Suomâst.
| Aanaarjävri | |
|---|---|
 |
|
| Staatâ | Suomâ |
| Eennâmkodde | Lappi |
| Kieldâ | Aanaar |
| Čäsuáivi alodâh | 117–119 m |
| Vijđodâh | 1 084 km² |
| Čäcirääji | 3 277,8[1] km |
| Stuárráámus kieŋŋâlvuotâ | 92[1] m |
| Koskâkieŋŋâlvuotâ | 14,3[1] m |
| Saijaasvuotâ | 15,5 [1] km³ |
| Kulgâmvijđodâh | 14 512[1] km² |
| Juvvâdâh | Paččvei |
 |
|
Eennâmtiätu
muteAanaarjäävri vijđodâh lii 1 084 km², já tot lii Suomâ jaavrijn kuálmádin stuárráámus[2], já ubâ Laapi stuárráámus.[3] Aanaarjävri lii meid Suomâ stuárráámus jävri, mii lii tuše oovtâ kieldâst já maailm nubben stuárráámus luándujävri, mii lii ollásávt tave näpikiärdu taavaabeln.[1] Aanaarjäävri kulgâmvijđodâh lii 14 512 km2, já tot kulá Paččvei čácádâhân. Aanaarjävri lii Suomâ nubben kieŋâlumos jävri Päijänne maŋa. Aanaarjäävri kieŋâlumos saje lii Kálbáájoorŋâst, já tot lii 92 m. Jäävri koskâkieŋŋâlvuotâ lii 14,3 m. Aanaarjäävri čäcirääji kukkodâh lii suullân 3 300 km.
Aanaarjäävri čäsuáivi alodâh lii 117–119 m. Tot muttoo Paččvei Kaitakuoškâ puáđu tulvâdem tiet.
Aanaarjävri lii nuuvt kočodum vuáijumjävri.[1] Aanaarjäävri ääldis lii šoddâm, ko vuáđukällee kiäldusvuotâ lii purgánâm. Purgánâm lii tovâttâm tom, ete källee laigoseh láá sirdâšum vuálus teikkâ pajas. Vuáluskulij já pajaskulij sirdâšum källeelaigoseh kočoduvvojeh vuáijumleehhin já horstin. Aanaarjävri lii tággáár tábáhtusâst šoddâm vuáijumleehhin já Suáluičielgi horstin.
Juuvah
muteAanaarjáávrán lyeštih maaŋgah juuvah. Merhâšitteemuuh tain láá Avveeljuuhâ já Juvduujuuhâ. Juuvah finnejeh čääsis Lemmee, Myeđhituoddâr já Pänituoddâr kuávluin. Aanaarjäävri nuorttiibeln vuálgá Paččvei, mii mana stuárráámuu uásild Taažâ já Ruošâ räjijuuhân já luáštá Bøkfjorden-vuonân, Baareencmeerân alda Kirkkonjaargâ.
Suolluuh
muteAanaarjäävrist láá ohtsis 3 318 suollud[4], mii lii enâmustáá Suomâ jaavrijn. Stuárráámuuh suolluuh láá Suomâ sisčácáduvâi 21. stuárráámus suálui Mahlad (20,7 km2), 22. stuárráámus suálui Kamessuálui (20,7 km2), Kossâpecsuálui (9,2 km2), Varttaasuálui (7,9 km2), Jieŋâsuálui (7,4 km2) sehe Segispecsuálui (7,1 km2). Eres merhâšittee Aanaarjäävri suolluuh láá sieidikeđgin tubdum Äijihkeđgi já jieŋâkuovđâšmist tubdum Ollâ-Mavra.
Joorŋah
muteAanaarjäävri stuárráámuuh joorŋah láá Äijihjorŋâ, Skállujorŋâ, Cuobbuujorŋâ, Kálbáiääpi já Čyetpecjorŋâ.[4]
Kyeleh
muteAanaarjäävrist láá ennuv luosâkyeleh. Jäävrist kávnojeh kuávžur, jävriluosâ, rávdu, šapšâ, muikku já suávvil. Eres kyeleh láá vuásku, puško, njäähi, vollâsâš já ryevdikuálááš. Stuorrâ uási kuolijn láá šoddâdum. Kuolij ištâdem aalgij ive 1976, ko čäsuáivi tulvâdem keežild monâttum kuolijd koolgâi sajanpieijâđ jáávrán. Aanaarjáávrán láá ištâdum enâmustáá šapšâ, kuávžur já rávdu.
Ive 2007 Aanaarjäävri saalâsmeeri lâi 192 000 kg, mast šapšâ já riäská lijjii ohtsis 65 000 kg, já kuávžur lâi 47 000 kg. Muikku lâi 19 000 kg, rávdu 13 000 kg, suávvil 12 000 kg, puško 12 000 kg, vuásku 9 000 kg, ränisráávdu 8 000 kg, njäähi 6 000 kg já jävriluosâ 2 000 kg.
Käldeeh
mute- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 www.järviwiki.fi - Inarijärvi (suomâkielân)
- ↑ Aanaarjäävri čäcikiäinuh. Meccihaldâttâs. Čujottum 3.1.2020
- ↑ www.ympäristo.fi - Inarijärvi (suomâkielân)
- ↑ 4,0 4,1 Aanaarjäävri kiäinu vátávâšvuotâ. Meccihaldâttâs. Čujottum 3.1.2020
