Njuámmil

Njuámmil (Lepus timidus) lii njuámmilellei laahkon kullee njomâtteijee, mii lii vuáhádum pyereest Tave-Euraasia pirrâsân.

Njuámmil Lepus timidus (Linnaeus, 1758)
Tile	LC (eellimvuáimálâš)
Tile Suomâst	LC (eellimvuáimálâš)
Tieđâlâš luokittâllâm
Doomeen	Sellâvááimusliih Eucarya
Kodde	Elleekodde Animalia
Uáiviráiđu	Savosuonâsiih Chordata
Vyeliráiđu	Čielgitávtáliih Vertebrata
Luokka	Njomâtteijeeh Mammalia
Lahko	Njuámmilelleeh Lagomorpha
Hiäimu	Njuámmileh Leporidae
Suuhâ	Lepus
Šlaajâ	timidus

Stuárudâh já olgohäämi

Njuámmil rummâš kukkodâh lii 50–60 cm, mon lasseen tast lii pieinis, mii lii suullân 4–8 cm. Ellee tiäddá 3–5 kg. Niŋálâs lii stuárráb ko ores. Njuámmil iälá táválávt 1–2 ive, mutâ puárásumoseh njuámmileh láá lamaš joba 9-ihásiih. Keessiv njuámmil čielgipeeli lii ränisruškâd já čuávjipeeli vielgâd. Peeljijn láá vielgis roobdah já čapis keejih. Tälviv njuámmil turkkâ lii vielgâd, tuše peljikeejih láá čappâdeh. Turkkâ tuálá liegâsvuođâ pyereest. Njuámmil lebbee monnjâjuolgij jyelgisuormâid, vâi tot pasta jotteeđ muottuu oolâ stuppááhánnáá. Njuámmil pasta ruottâđ joba 60 km/h, já tot vuájá pyereest.

Lavdâm

Njuámmil lavdâm

Njuámmil iälá Euroop já Aasia taveoosijn, Puolast já Skandinaviast Kuálhismeerân. Sierâ populaatioh láá Hokkaidost, Kiriilijn, Sahalinist, Aalpâin, Irlandist já Skotlandist. Šlaajâ lii ištâdum Eŋlandân, Färsuolluid já maaŋgâ Skotland suollui. Njuámmil kávnoo ubâ Suomâst.

Njuámmileh kávnojeh iänááš tundraast já taigameecijn.

Lasanem

Njuámmil tälviv

Njuámmileh finnejeh táválávt 2–5 čiivgâ, motomin joba käävci čivgâd. Niŋálâs čivgá 1–3 tove ivveest. Táválávt piäsáduvah láá kuittâg kyehti.

Kimeäigi álgá kuovâmáánust, já niŋálâs kimeguát tállân šoddâdem maŋa. Čuávjiäigi lii 50 peivid. Šodâdijnis čiivgâin láá soksâmeh, já toh uáinih. Enni piämmá čiivgâid ohtii peeivist, tuše muáddi miinuut. Čiivgah purâškyetih šaddoid jo muádi peeivi ahasâžžân, já toh oceh oovtâ oho ahasâžžân ravâdis jo jiejah. Njuámmilčiivgah láá masa hajâttemeh, mii iššeed taid ripettiđ.

Salâsteijeeh

Maŋgâ ellee salâsteh njuámmilijd, ovdâmerkkân kumppi, iilvâs, riemnjis, jierssee, kuáskim já stuorrâoppuu. Eres-uv piätulodeh, ovdâmerkkân säpligvälli, salâsteh njuámmilčiivgâid.

Miäcástem

Njuámmil miäcástem lii ohtâ pivnohumosijn miäcástemhaamijn. Ihásávt Suomâst miäcásteh suullân 200 000 njuámmilid. Njuámmil miäcástemäigi álgá čohčâmáánu 1. peeivi já nohá kuovâmáánu 28. peeivi.