Kalmar union
Kalmar union lâi persovnunion ađai staatâlitto Tave-enâmijn iivij 1397–1523.[1] Unionân kullojii Tanska, Taažâ já Ruotâ väldikodeh. Tai väldikuudij kuávloid kullojii meid stuorrâ uási Suomâst, Island já Färsuolluuh, uccâ uási Tave-Saksaast já 1470-lovo räi tastoo Skotlandân kullum suolluuh tego Shetland já Orkney. Meid Grönland lâi union kuávlust. Persovnunion jeessânstaatah siäiluttii sierânâs laavâid já väldiraađijd, mut tain lâi ohtâsâš kunâgâs.[2]
Šoddâm mute
.svg)
Kalmar union šoodâi, ko Tanska já Taažâ roonnig Margareeta I väljejui ive 1389 Ruotâ haldâšeijen. Persovnunion aalgij kuittâg virgálávt Eerik XIII Pommerlii ruvnájáin 1397. Veikkâ Eerik Pommerlâš šoodâi kunâgâssân, tuotâvuođâst Margareeta keevtij vääldi elimis loopâ räi. Kalmar union miärádâsah ráhtojii enâmustáá Tanskaast. Persovnunion tovâttij ruossâriijdoid, tastko Ruotâ lâi pooliitlávt kiäsuttum nuortâst, tááláá Ruošâ kuávlust (Novgorod, Moskova Ruoššâ, mii šoodâi 1500-lovvoost), ko Tanska vuod vuájui eenâb máádás Hansalito suundán.[2]
Pieđgânem mute
Kalmar union pisoi čuákist ive 1412 räi, kuás roonnig Margareeta I jaamij. Talle uási ruátálijn stuimedij uđđâ unionkunâgâs vuástá, já tast maŋa-uv 1400-lovvoost Ruotâ irâttij ohtânmaanoost čuáldásiđ persovnunionist pisovávt. Viehâváldálâšvuođah šoddii sehe Ruotâ siste ete Tanska já Ruotâ kooskâst.
Ive 1520 Tanska kunâgâs Kristian II volliittij Ruotâ já väldidij siämmást Tukholma. Forgâ tast maŋa Kalmar union pieđgânij mietimái já Ruotâ kunâgâssân pajanij Kustaa Vaasa. Taažâ kuittâg pisoi Tanska ooleest vala ive 1814 räi.[2]
Fáádást eres soojijn mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Kalmar union.
Käldeeh mute
- ↑ Kalmar Union | Scandinavian history | Britannica www.britannica.com. Čujottum 20.11.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Andrew McKay: The History of Scandinavia's Kalmar Union Life in Norway. 20.2.2019. Čujottum 20.11.2022. (eŋgâlâskielân)
