Tiänu (juuhâ)
Tiänu lii räjijuuhâ Suomâ já Taažâ kooskâst. Juuhâ lii ohtâ Tave-Euroop stuárráámuin já merhâšitteemuin luosâjuuvâin. Tiänu kukkodâh lii 250 km, mast Suomâ peln 152 km. Čácáduv kulgâmvijđodâh lii 16 377 km2.
| Tiänu | |
|---|---|
 |
|
| Kieldah | Ucjuuhâ, Kárášjuuhâ, Tiänu |
| Algâsaje | Káráš- já Aanaarjuuvâ ovtâstumsaje |
| Loppâsaje | Tiänuvuonâ, Baareencmeerâ |
| Kukkodâh | 250 km |
| Algâsaje alodâh | 125[1] m |
| Koskâmiärálâš čäcimeeri | 197[1] m3/s |
| Kulgâmvijđodâh | 16 377 km² |
Kuálástus
muteTiänu lii Tuárnusjuuvâ sehe Muoniojuuvâ lasseen Suomâ tergâdumos luosâjuuhâ, mon tááhust kuálástemtuurism lii uáli tergâdis iäláttâs sehe Taažâ já Suomâ peln. Meid páihálijd ulmuid juuvâst kuálástem lii ain lamaš uáli tergâd. Tiänu luosâ lii uáli maaŋgâhámásâš, já tast láá maaŋgah eres näälih, moh kođeh jieijâs sijđojuuvâin. Tiänu koskâmiärálâš saalâsmeeri lii moonnâm 45 ive ääigi lamaš suullân 120 000 kg. 2000-lovo aalgâst mereh láá kuittâg-uv kiäppánâm mottoom verdi. Ohtâ suijâ toos lii Gyrodactylus salaris -parasiit levânem.[2]
Luosâ lasseen Tiänust láá suávvileh já merâkuávžureh.[2]
Eennâmtiätu
muteJuuvâ uáiviuáli álgá Paje-Aanaarjuuvâ aalmuglâšmeecist Kuovdâkiäinust, mut tot kočoduvvoo talle vala Aanaarjuuhhân. Aanaarjuuvâ sijđojuuhâ, Räjijuuhâ, álgá Iänuduv Piäldutuoddârist. Eidusâš Tiänujuuhâ álgá Kárášjuuvâ já Aanaarjuuvâ ovtâstumsaajeest Kärigâsnjaargâ siijdâ alda. Tiänu virded 152 kilomeetter määđhi Suomâ já Taažâ räjijuuhhân já luáštá Taažâ peln Tiänuvuonân Baareencsmeerân. Tiänu sijđojuuvah láá Suomâ peln Piesjuuhâ, Áhujuuhâ, Nilijuuhâ, Nuvvusjuuhâ, Kuáppilâšjuuhâ, Ucjuuhâ, Vetsijuuhâ jna.[3]
Suomâ já Taažâ rääji mana 294 kilomeetter mätki Tiänu čácáduvvâst juuvâ kieŋâlumos saajeest. Ko saje muttoo ubâ ääigi, te rääji kalga tärhistiđ áimukuuvijn teikkâ škajâluođânáin. Rääji tarkkum tábáhtuvá 25 ive kooskâi, moonnâm tove ive 2000.
Tiänu rasta maneh kyehti šalde Tana Brust já Ucjuuvâst. Tiänujuuvâ čácáduv siijdah láá Suomâ peln Aŋŋel, Kárigâsnjargâ, Nuvvus, Ucjuuhâ sehe Njuárgám, já Taažâ peln Sirma, Pulmanki, Skiippagurra sehe Tana Bru.[3]
Fáádást eres soojijn
mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Tiänu (juuhâ).
Käldeeh
mute- ↑ 1,0 1,1 Vesistöennusteet: Tenojoen vesistöalue - Inarijoki Karigasniemi wwwi2.ymparisto.fi. Čujottum 13.6.2024. (suomâkielân)
- ↑ 2,0 2,1 Tenojoen nousulohiseuranta kalahavainnot.luke.fi. Čujottum 13.6.2024. (suomâkielân)
- ↑ 3,0 3,1 Karttapaikka asiointi.maanmittauslaitos.fi. Čujottum 13.6.2024. (suomâkielân)
