Sodâsuárree
Sodâsuárree (Pteromys volans) lii Tave-Euraasiast tiättojeijee uárreešlaajâ. Sodâsuárree lii Suomâst rávhuidittum šlaajâ. Šlaajâ lii Suomâst hiäjulum já ton lasanem- já vuoiŋâstemsoojij hevâttem já hiäjusmittem lii kieldum.[2]
| Sodâsuárree Pteromys volans (Linnaeus, 1758) |
|
|---|---|
 |
|
| Tile | LC (eellimvuáimálâš) |
| Tile Suomâst | VU (hiäjulum)[1] |
 |
|
 |
|
Tieđâlâš luokittâllâm |
|
| Doomeen | Sellâvááimusliih Eucarya |
| Kodde | Elleekodde Animalia |
| Uáiviráiđu | Savosuonâsiih Chordata |
| Vyeliráiđu | Čielgitávtáliih Vertebrata |
| Luokka | Njomâtteijeeh Mammalia |
| Lahko | Jursseeh Rodentia |
| Vyelilahko | Uárreelágáneh jursseeh Sciuromorpha |
| Hiäimu | Uárreeh Sciurinae |
| Suuhâ | Pteromys |
| Šlaajâ | volans |
Olgohäämi
muteSodâsuárree lii ucceeb ko táválâš uárree. Sodâsuárree lii 13,5–20,5 cm kukke, já tast lii 9–14 cm kukkosâš seibi. Sodâsuárree tiäddá suulân 95–170 g. Ivnees peeleest sodâsuárree lii kuovgisräänis. Uáli stuorrâ čalmeh čujotteh, ete sodâsuárree lii ijjâellee.[3] Ovdâ- já monnjâjuolgij kooskâst láá liškepuáimuh sodâstem várás. Ton seibi lii viällud tuolbâs.[4]
Lavdâm já eellimpiirâs
mute
Sodâsuárree tiättoo Euroopist tuše Suomâst já Eestienâmist. Nuorttân tot tiättoo Ruošâ čoodâ ain Sahalin suolluu já Jaapaan räi. Suomâst šlaajâ tiättoo tavemustáá Kuáccám räi.[3]
Sodâsuárree mákkoo puáris kuosâváldálâš meecijn, main láá vuággumuorah piäjusaijeen já lostâmuorah ravâdin. Eellimpiirâs uccán meccituálu tiet. Sodâsuárree liihâd muorâst nuubán, ijge tot moonâ mielâstis stuorrâ muorâttes jolgâdâsâi rasta.[5]
Orásijn lii stuárráb eellimpiirâs ko niŋálâsâin. Oráseh pyehtih lihâdiđ 60 hehtaar matsâš kuávlust, ko niŋálâsah vuod lihâdeh vyeli 10 hehtaar kuávlust. Niŋálâssáid eellimpirrâs šlaajâ lii tehálâš, tastko tot lii čiivgâi šoddâmpiirâs. Siämmáá eellimpirrâsân iä peesâ eres niŋálâsah, mutâ oráseh pyehtih lihâdiđ maaŋgâi niŋálâsâi eellimpirrâsijn.[4]
Eellimvyevih
muteRaavâd
muteSodâsuárree porá šaddoraavâd – uurbijd, iđosijd, loostâid, siemânijd, pähkinijd já muorjijd sehe tälviv eromâšávt suávi já leeibi umolijd, maid tot norá tälvivuárháid.
Lasanem
muteLasanemäigi álgá njuhčâmáánust. Niŋálâs čivgá vuosmuid čiivgâid cuáŋui-vyesimáánust, já nubbe kime maŋa čiivgah sättih šoddâđ meid kesi-syeinimáánust. Táválávt piäsáduvâst láá kyehti teikkâ kulmâ čiivgâ. Čiivgah eelih eeni revirist loppâkeesi räi, mon maŋa toh usâškyetih jieijâs eellimpirrâs. Táválávt sopâvâš kuávlu kávnoo vyeli 10 kilomeetter keččin šoddâmpiäjust. Sodâsuárree puáhtá eelliđ 5-ihásâžžân.[4]
Käldeeh
mute |
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Sodâsuárree. |
- ↑ Thomas Lilley: Sodâsuárree – Pteromys volans Suomen Lajitietokeskus. 2019. Čujottum 30.3.2022. (suomâkielân)
- ↑ Suomen luonnonsuojeluliitto - Liito-orava Čujottum 26.10.2021 (suomâkielân)
- ↑ 3,0 3,1 Bjärvall, Anders & Ullström, Staffan: Euroopan nisäkkäät. Helsinki: Tammi, 2003.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Bjärvall,Anders & Ullström, Staffan: Suomen nisäkkäät. Helsinki: Otava, 2011.
- ↑ WWF Suomi - Liito-orava Čujottum 28.10.2021 (suomâkielân)
