Piättárrääsi
Piättárrääsi (Achillea millefolium) lii šaddo, mii tiättoo Euroopist, Aasiast já Tave-Amerikist. Suomâst tot kukkee syeini-čohčâmáánust.
| Piättárrääsi Achillea millefolium (Linnaeus, 1753) |
|
|---|---|
 |
|
| Tile | LC (eellimvuáimálâš)[1] |
| Tile Suomâst | LC (eellimvuáimálâš)[2] |
 |
|
Tieđâlâš luokittâllâm |
|
| Doomeen | Sellâvááimusliih Eucarya |
| Kodde | Šadoh Plantae |
| Vyelikodde | Pocceešadoh Tracheobionta |
| Tävgi | Siemâšadoh Spermatophyta |
| Vyelitävgi | Čiähásiemmânsiih Magnoliophytina |
| Luokka | Kyevtalgâlostâsiih Magnoliopsida |
| Lahko | Asterales |
| Hiäimu | Asteršadoh Asteraceae |
| Suuhâ | Achillea |
| Šlaajâ | millefolium |
Piättárrääsi suomâkielân já eres sämikieláid
mute- suomâkielân: siankärsämö
- orjâlâškielân: biehtárrássi, biehtárguhkká
- nuorttâlâškielân: peâttar-rääʹss
Stuárudâh já olgohäämi
mutePiättárrääsi lii táválávt suulân 20–70 cm olluv, já ton loostah láá suulân 5–20 cm kuheh. Kukáh láá táválávt vielgâdeh, mut toh pyehtih leđe meiddei kuovgisruopsâdeh tâi purppurruopsâdeh.
Eellimpiirâs
mutePiättárrääsi lii táválâš ubâ Suomâst soojijn, maid ulmuuh láá kieđâvuššâm. Šoddâmsajeh kávnojeh ovdâmerkkân šiljoin, kiedijn, piälduin, ajâroobdâin já luoddâpiälláin sehe kuátuenâmijn.[3]
Kiävttu
muteHistorjá ääigi piättârrääsi kevttim lii lamaš maaŋgâpiälásâš já ulmuuh läävejii oskođ, ete tast láá nuáidivyeimih. Piättârrääsi išedij, ko tarbâšij luho näimiliiton teikkâ ko koolgâi vyejittiđ nooidijd já paas jiegâid meddâl. Suáldátteh onnii tom fáárust tondiet, ete toin puohtii tipšođ haavijd. Tot onnui meiddei nisonij šaddon, ko tot pyeredij nisonij vaaivijd.[3]
Piättârrääsist finnee iše čuávjipohčâsân já tot naanood vuoivâs- já čuálitooimâ sehe purrâmâšsuddâdem. Tot pyereed mánutavdâvaaivijd já kudduumijd sehe njuorâd vardem. Tom puáhtá lasettiđ lávgumčáácán. Voošmâid puáhtá tipšođ paajeeld piättárräsiteejáin teikkâ vorâs piättárräsisaapijn. Teejâ lii pyeri lenccutaalhâs.[3]
Kiđđuv nuorâ loostâin finnee njaddoos teikkâ saalaat. Mađe koškásub saajeest piättárrääsi šadda, tađe kievrâb ton smakkâ lii. Smakkâ šadda timásubbon, ko tom vuášá sälttičääsist. Talle stuárráábijd-uv meerijd puáhtá kevttiđ määlistmist. Piättárrääsi ij soovâ puohháid já motomáid kuoskâttem toovât allergia.[3]
Kovegalleria
mute
.jpg)
Käldeeh
mute |
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Piättárrääsi. |
- ↑ IUCN Red List Čujottum 21.11.2022 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Arto Kurtto: Piättárrääsi – Achillea millefolium Suomen Lajitietokeskus. 2019. Čujottum 21.11.2022. (suomâkielân)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Ukkonen, Kirsi: ANARŠKIEL ŠADDONOOMAH - Noomâi etymologia já šadoi kiävttu purrâmâššân já tiervâsvuođâ naanoodmist (PDF) (Pro gradu -tuuđhâlm) 2017. Oulu ollâopâttâh. Čujottum 3.2.2022.