Kolle
| |||||
| Almoliih ääših | |||||
| Nommâ | Kolle | ||||
| Tubdâldâh | Au | ||||
| Oornigloho | 79 | ||||
| Luokka | sirdâšemmeetaal | ||||
| Laigos | d | ||||
| Juávkku | 11 | ||||
| Ráiđu | 6 | ||||
| Saahâdvuotâ | 19,32 · 103 kg/m3 | ||||
| Korâsvuotâ | 2,5 (Mohs ciäkkádâh) | ||||
| Ivne | fiskâd, meetaallâš kildem | ||||
| Kavnâmihe | ovdâhistorjá | ||||
| Aatoomjiešvuođah | |||||
| Aatoommassa (Ar) | 196,97 | ||||
| Aatoomsuonjâr, mittedum (rekinistum) | 135 (174) pm | ||||
| Kovalentsuonjâr | 130 pm | ||||
| Van der Waals suonjâr | 214 pm | ||||
| Orbitaalrááhtus | 4f14 5d10 6s1 | ||||
| Elektroneh elektronkoorâin | 2, 8, 18, 32, 18, 1 | ||||
| Hapittemlovoh | +I, +III | ||||
| Kristalrááhtus | asekuávdášlâš kuđâhâš | ||||
| Fysikaallâš jiešvuođah | |||||
| Orroomhäämi | tooškâs | ||||
| Suddâmčuogâstâh | 1 337,33 K (1 064 °C) | ||||
| Tuoldimčuogâstâh | 3 129 K (2 856 °C) | ||||
| Moolisaijaavuotâ | 10,2 · 10−3 m3/mol | ||||
| Suddâmliegâsvuotâ | 12,5 kJ/mol | ||||
| Lievlâlumliegâsvuotâ | 330 kJ/mol | ||||
| Lievlâteedâ | 0,000237 Pa 1 337,33 K:st | ||||
| Jienâ liähtu | 1 740 m/s 293,15 K:st | ||||
| Eres jiešvuođah | |||||
| Elektronegatiivlâšvuotâ | 2,54 (Pauling ciäkkádâh) | ||||
| Jiešvuođâlâš liegâsvuotâkapasiteet | 0,129 kJ/kg·K | ||||
| Šleeđgâsirdem | 4,52 · 107 S/m | ||||
| Liegâsvuođâsirdem | (300 K) 320 W/(m·K) | ||||
| CAS-nummeer | 7440-57-5 | ||||
| Tiäđuh normaalliegâsvuođâst já -teddust | |||||
Kolle lii algâaamnâs, mon kemiallâš merkkâ lii Au (läättinkielân Aurum) já oornigloho 79. Kolle lii fiskis kildee sirdâšemmeetaal já uáli saahâd. Kolle lii kevttum ruttân já čiiŋâin tuháttijd iivijd, já tot lii rigesvuođâ já vääldi táválumos já tobdosumos symbool.
Jiešvuođah mute
Kolle lii fiskâd, times já tom puáhtá hammiđ uáli älkkeht. Tot sirdá šleeđgâ meid uáli pyereest já tondiet tot kiävttoo ennuv elektroniikist. Kolle ij reagist masa ollágin, mut kloori já kunâgâsčääci ađai sältti- já typpisuuvrâ siävus pyehtih purâttiđ kole. Kolle ráhtá meid jieškote-uvlágánijd syanidikompleksijd, kloridijd já oksidijd.
Meetaallâš kolle lii mirhâttemes, mut motomeh kollesyanidkomplekseh láá mirhâliih.
Kole ivne lii uáli eromâš. Masa puoh metalleh láá ránáseh, mut kolle lii fiskâd. Kole fiskis ivne šadda tast, ete ton olgoelektronij sporijdem lii uáinojeijee čuovâ kuávlust, ko vuod eres metallijn tot lii táválávt ultravioletsuonjârdem.
Isotoopeh mute
Kolleest láá tuše ohtâ stäđis isotoop 197Au já 37 radioisotoopid, moi massalovoh láá 170–206. Stáđásumos radioisotoop lii 195Au, mon pelilumäigi lii suullân 186 peivid. Isotoopeh, moi massaloho lii vuálá 197, pieđgâneh β+- já α-pieđgânmáin sehe harvii protonemissioin. Spiekâstâhhân lii 195Au, mii pieđgân elektrontoppiimáin. Isotoopeh, moi massaloho lii paijeel 197, pieđgâneh β+-pieđgânmáin.
Fáádást eres soojijn mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Kolle.
