Kievânjuolâs
Kievânjuolâs (Chamaenerion angustifolium, tolebáá Chamerion angustifolium, tolebáá Epilobium angustifolium) lii šaddo, mon kukkodâh lii táválávt 50–150 cm. Suomâst tot tiättoo puohlágánijn soojijn ubâ enâmist.
| Kievânjuolâs Chamaenerion angustifolium |
|
|---|---|
.JPG) |
|
| Tile | LC (eellimvuáimálâš)[1] |
| Tile Suomâst | LC (eellimvuáimálâš)[2] |
 |
|
Tieđâlâš luokittâllâm |
|
| Doomeen | Sellâvááimusliih Eucarya |
| Kodde | Šadoh Plantae |
| Tävgi | Pocceešadoh Tracheophyta |
| Vyelitävgi | Kukkee šadoh Angiospermae |
| Luokka | Kyevtalgâlostâsiih Magnoliopsida |
| Lahko | Myrtales |
| Hiäimu | Njuolâsšadoh Onagraceae |
| Suuhâ | Kievânjuolâseh Chamaenerion |
| Šlaajâ | angustifolium |
Kievânjuolâs suomâkielân já eres sämikieláid
mute- suomâkielân: maitohorsma
- orjâlâškielân: horbmá, gieganjuolla
- nuorttâlâškielân: ǩiõǥǥnjuõll
Stuárudâh já olgohäämi
muteKievânjuolâs lii táválávt suulân 50–150 cm olluv, mut tiättojeh meid paijeel 2-meettersiih ohtâgâsah. Kukái čoođâmitto lii 2–3 cm.
Eellimpiirâs
muteKievânjuolâs tiättoo ubâ Suomâst, já tot lii uáli táválâš ubâ taavaapiäláá páálupeeleest. Kievânjuolâs šadda čuovjis kuolbâmeecijn, rotoenâmijn, luodâi piällást já eres áávus soojijn. Tot lii maŋgii vuosmuš šaddo čuopâttuvvâst teikkâ meccipuálu maŋa. Kievânjuollâs siemâneh levâneh älkkeht piegâ fáárust já tondiet tot lávdá jotelávt uđđâ soojijd. Tot ij kuittâg killáá kištottâllâm stuárráábij šadoiguin, pic láppoo stuárráábij šadoi suoivust.[3]
Kiävttu sämmilij kulttuurist
muteKievânjuolâsáin läävejii tipšođ párnái njáálmán šoddâm vielgis tiälhuid. Sämmiliih vuoššii já pieijii kievânjuollâs loostâid poccuumielhist vuoššum vuástán. Ton kuškâdum ruottâsijn láá rahtum käähvih já jáávuh. Kievânjuollâs soksâmijguin tevdii kuádáid.[3]
Káárján kievânjuolâs piemmui ton tááhust, ete talle kärji poojij eenâb. Šado suomâkielâlâš nommâ puátá-uv tast, ete kievânjuolâs pieijui käärji purrâmâššân mielhi puovtâdem pyeredem tiet.[3]
Kievânjuolâs lii eromâš pyeri puurrâmšaddo já ton kevttim lii-uv lasanâm. Loostâin lii ennuv C-vitamiin já sehe nuorâ versoh ete loostah láá pyereh saalaatamnâseh. Versoh pyehtih kevttiđ siämmáánáál ko parsakaalâ. Taid puáhtá vuoššâđ sälttičääsist já puurrâđ vuojáin. Koške teikkâ vorâs loostâin šadda pyeri teejâ. Loostâin puáhtá valmâštiđ jáávuid, moh suápih pyereest liäibán. Kukkáin-uv puáhtá valmâštiđ juhâmuš teikkâ kevttiđ taid purrâmâšâi heervâtmân. Ruottâsij smakkâ lii vorâsin kievrâs, mutâ mánupoojij mield tot láivu ađai ruottâsijd kannat siäiluttiđ koškesin já kevttiđ maŋeláá.[3]
Kovegalleria
mute
Käldeeh
mute |
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Kievânjuolâs. |
- ↑ IUCN Red List Čujottum 21.11.2022 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Mikko Piirainen: Kievânjuolâs – Chamaenerion angustifolium Suomen Lajitietokeskus. 2019. Čujottum 21.11.2022. (suomâkielân)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Ukkonen, Kirsi: ANARŠKIEL ŠADDONOOMAH - Noomâi etymologia já šadoi kiävttu purrâmâššân já tiervâsvuođâ naanoodmist (PDF) (Pro gradu -tuuđhâlm) 2017. Oulu ollâopâttâh. Čujottum 2.2.2022.