Haakon VII
Haakon VII (š. porgemáánu 3. peeivi 1872 Charlottenlund paalaac, Kööbenhaammân, Tanska – čohčâmáánu 21. peeivi 1957 Oslo, Taažâ)[1] lâi Taažâ kunâgâs iivij 1905–1957. Haakon VII šoodâi kunâgâssân ovdil ko vistig suu eeči Frederik VIII já talle stuorrâviljâ Christian X šoddáin Tanska kunâgâssân.
| Haakon VII | |
|---|---|
 Kunâgâs Haakon VII | |
| Taažâ kunâgâs | |
| Väldipaje |
skammâmáánu 18. peeivi 1905 – čohčâmáánu 21. peeivi 1957 |
| Ruvnájááh | kesimáánu 22. peeivi 1906 |
| Oovdeb | Oscar II |
| Čuávvoo | Olav V |
| Šoddâm |
Christian Frederik Carl Georg Valdemar Axel porgemáánu 3. peeivi 1872 Charlottenlund paalaac, Kööbenhaammân, Tanska |
| Jáámmám |
čohčâmáánu 21. peeivi 1957 (85-ihásâžžân) Kunâgâslanne, Oslo, Taažâ |
| Hävdisaje | Akershus lane kunâgâslâš mausoleum, Oslo, Taažâ |
| Pelikyeimi | Maud |
| Párnááh | Olav V (1903–1991) |
| Suuhâ | Glücksburg |
| Eeči | Frederik VIII |
| Enni | Lovisa |
| Vuáláčaalâ |
 |
Eellim
mute.jpg)
(Máálám: Laurits Tuxen)
Christian Frederik Carl Georg Valdemar Axel šoodâi porgemáánu 3. peeivi 1872 vaanhimijdis kesipääihist Charlottenlund palacist, mii lii Kööbenhaammân taavaapeln, Tanskaast.[2] Sun lâi tallaa Tanska ruuvnâprinssâ Frederik (maŋeláá Tanska kunâgâs Frederik VIII) já Ruotâ prinses Lovisa (maŋeláá Tanska roonnig Lovisa) nubbe páárnáš.[2][3]
Priinsâ kaastij Sjælland pispe Hans Lassen Martensen suulân nelji oho šoddâm maŋa čohčâmáánu 7. peeivi Charlottenlund palacist. Kaastâtilálâšvuođâst sun finnij kaastânommân Christian Frederik Carl Georg Valdemar Axel, mut sun kočodui táválávt tuše Carlin.
Näimilitto já páárnáš
muteSyeinimáánu 22. peeivi 1896 Tanska prinssâ Carl já prinses Maud naajáin Buckingham Palacest ubâ suuvâ oovdâst. Suoi varrijn heejâi maŋa Kööbenhamânân, tastko prinssâ Carl lâi Tanska kunâgâslij merâvuoimij upseer. Suoi aasáin iänááš Tanskaast ive 1905 räi.
Hejâskeŋkkân prinses Maud eeči adelij sunnui Appleton House ton várás, ete parâkodde puávtáččij aassâđ tobbeen talle ko suoi eelijn Eŋlandist. Tobbeen sunnuu áinoo páárnáš, Tanska prinssâ Alexander Edward Christian Frederik, šoodâi syeinimáánu 2. peeivi 1903.[4][5]
Priinsâst kunâgâssân
muteKesimáánu 7. peeivi 1905 Taažâ Stuorrâtigge pieđgij Ruotâ–Taažâ-lito 91 ihheed ton šoddâm maŋa. Euroopist lijjii maŋgâ priinsâ, kiäid Stuorrâtigge kuorâttâlâi Taažâ kunâgâssân, mut loppâloopâst Stuorrâtigge jienâstij Taažâ väldičokkámsaje falâmist prinssâ Carlân. Tot, ete Carl kálgu Maud-uv lâi kunâgâslâš já Ovtâstum kunâgâskode kunâgâs Edward VII nieidâ já ete parâkoddeest lâi jo ruuvnâárbálâš, vaiguttij miärádâsân.[6]
Roovvâdmáánust kunâgâs Oscar II luovâi Taažâst. Carl ij miettâm šoddâđ kunâgâssân ovdil ko aalmug uážui jienâstiđ tast, kolgâččij-uv Taažâ leđe täsiväldi vâi monarkia. Suullân 79 % jienâsteijein jienâstii ton peeleest, ete Taažâ juáđháččij monarkian. Skammâmáánu 18. peeivi 1905 Stuorrâtigge valjij Carl jiečânâs Taažâ kunâgâssân.[6] Talle Carl já Alexander finnijn uđđâ noomâid já ubâ peerâ finnij uđđâ tittelijd: Carlist šoodâi kunâgâs Haakon VII, Maudist šoodâi roonnig Maud já Alexanderist šoodâi ruuvnâprinssâ Olav.
Varrim Taažân
muteSkammâmáánu 23. peeivi 1905 kunâgâspeerâ vuolgij pääihist Bernstorff palacist, mii lâi čujottâsâst Bredgade 40–42 Kööbenhamânist. Maađijpellâs lijjii čokkânâm maaŋgah tanskaliih keččâđ perruu uánihis määđhi Frihavnân. Langelinie-ruugâst perruu vuordij kunâgâstamppâ Dannebrog. Mätki Christianian piištij kyehti pirrâmpeeivi.[4]
Skammâmáánu 25. peeivi 1905 Dannebrog-tamppâ poođij Oslovuonân, kost lâi sahis omo já muotij. Tamppâ orosistij Oscarsborg laanan, kost kunâgâspeerâ sirdâšui loppâmääđhi várás taažâ taampân Heimdal.[7] Sij pottii Christianian siämmáá peeivi. Christianiast-uv lijjii ennuv ulmuuh vyerdimin sii. Kunâgâsperruu kunnen kaavpug kirhokiäluh čuoijii já kanuunah páččojii. Kaavpugân lijjii čokkânâm uáli ennuv taažah keččâđ uđđâ kunâgâs já roonnig. Ko suoi poođijn kunâgâslane luptâstâhân tiervâttâllâđ aalmug, te lane šiljo lâi aaibâs pokkâ ulmuin.
Ruvnájááh
muteHaakon VII já roonnig Maud ruvnájuin Nidaros tuámukirhoost Ruándimist kesimáánu 22. peeivi 1906.[3][6][8] Tast maŋa iä Taažâst iäge mudoi Skandinaviast lah innig uárnejum ruvnájááh.[8]
Kovegalleria
mute-
Tanska prinses Maud já prinssâ Carl pyeráidiskuin 1900-lovo aalgâst -
Tanska prinssâ Carl, prinses Maud já sunnuu alge prinssâ Alexander ive 1905 ovdil ko sij värrejii Taažân -
Aalmugijlito vuossâmuu patâreijeikomissaar já diplomaat Fridtjof Nansen, kii vuoitij ive 1922 Nobel-ráávhupalhâšume, kunâgâs Haakon VII já ruuvnâprinssâ Olav -
Roonnig Maud já kunâgâs Haakon VII vielgis sarkofag já kunâgâspaarâ Olav V já Märtha ruánáá kisto láá Akershus lane kunâgâslâš mausoleumist Oslost.
.jpg)
.jpg)
.JPG)
Fáádást eres soojijn
mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Haakon VII.
Käldeeh
mute- ↑ Haakon VII www.britannica.com. Čujottum 26.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 2,0 2,1 Gonagas Haakon VII (1872-1957) www.gonagasviessu.no. Čujottum 26.11.2024. (tavesämikielân)
- ↑ 3,0 3,1 Gonagas Haakon VII www.gonagasviessu.no. Čujottum 26.11.2024. (tavesämikielân)
- ↑ 4,0 4,1 Dronnet Maud (1869-1938) www.gonagasviessu.no. Čujottum 4.11.2022. (tavesämikielân)
- ↑ Appleton House www.gonagasviessu.no. Čujottum 5.11.2022. (tavesämikielân)
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Kjellberg, Anne: Maud Charlotte Mary Victoria. Norsk biografisk leksikon, 29.6.2022. Artikkâl nettiversio. (kirjetárukielân)
- ↑ Gonagasa válljen www.gonagasviessu.no. Čujottum 5.11.2022. (tavesämikielân)
- ↑ 8,0 8,1 Gonagas Haakon ja Dronnet Maud ruvdnen www.gonagasviessu.no. Čujottum 4.11.2022. (tavesämikielân)