Burundi
Burundi, virgálávt Burundi täsiväldi, lii staatâ Afrikist. Ton uáivikaavpug lii tááláá ääigi Gitega. Oovdiš uáivikaavpug lâi Bujumbura, mii lii vala-uv staatâ stuárráámus kaavpug.
| Burundi täsiväldi Republika y'Uburundi (kirundikielân) République du Burundi (ranskakielân) |
|
|---|---|
 lippu |
 vaakun |
 |
|
| Staatâhäämi | täsiväldi |
| President | Évariste Ndayishimiye |
| Uáiviminister | Alain-Guillaume Bunyoni |
| Uáivikaavpug | Gitega |
| Eres kaavpugeh |
Bujumbura Ngozi Rumonge |
| Vijđodâh | 27 834 km² |
| Ässeeloho (2020) | 11 901 542 |
| – ässeesaahâdvuotâ | 401,6 ässed/km² |
| – aalmugstuárrum | 3,12 % (2020) |
| Virgáliih kielah |
kirundikielâ ranskakielâ eŋgâlâskielâ |
| Vaaluut | Burundlâš frangi (BIF) |
| Äigi | UTC+2 |
| – kesiäigi | ij kiävtust |
| Jiečânâsvuotâ | |
| – Belgiast | 1.7.1962 |
| Uánádâs | BI |
| Sundenummeer | +257 |
| Aalmuglâšlaavlâ | Burundi bwacu |
Historjá
muteEresnáál ko maaŋgâin Afrik staatâin, Burundi raajijd iä lah euroopliih meridâm, peic toh láá burundlâš monarkia rááhtus. Burundist aasâi vuosmužžân twah, ovdilgo suulân ive 1000 hutuh varrii tohon. Hutuh láá tááláá ääigi stuárráámus juávkku Burundist. Maŋeláá vala tutsih-uv värrejii Burundi kuávlun.[1]
Ive 1890 saksaliih väldidii Burundi já haldâšij tom ton räi, ko ive 1916, vuosmuu maailmsuáđi ääigi, belgialiih finnejii kuávlu olssis. Burundi šoodâi talle uásin Ruanda-Urundi.[2] Ko Burundi finnij jiečânâsvuođâs syeinimáánu 1. peeivi 1962, lâi suátiviehâ tutsij haldâšem já sij haaldâšškuottii meid Burundi. Hutui já tutsij kooskân šoodâi etnisâš konflikt já ton tááhust Burundist lâi stuorrâ siskáldâssuáti iivij 1993-94 ääigi.[3][2]
Eennâmtiätu
muteSajadâh já rääjih
mute
Burundi lii siseennâm Nuorttâ-Afrikist. Ton maadâviestâr uási jotá kuittâg Tanganjikajäävri rido.
Burundi ránnjástaatah láá mäddin já nuorttân Tansania, tavveen Ruanda já viestârist Kongo demokraatlâš täsiväldi. Kongo demokraatlâš täsiväldi já Burundi kooskâst jotá Rusizi juuhâ.[1]
Šoŋŋâdâh
muteŠoŋŋâdâh Burundist lii trooppisâš, mutâ várádâh- já pajoskuávluin liegâsvuotâ lii vyeligub.[3]
Viehâdâh
muteÄsseeloho
muteBurundist ääsih ohtsis suulân 11,9 miljovn olmožid.[4][5] Tot lii ohtâ sahâdâmosávt asâiduttum staatâin Afrikist.[3]
Fáádást eres soojijn
mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Burundi.
Käldeeh
mute- ↑ 1,0 1,1 Burundi Britannica
- ↑ 2,0 2,1 Burundi country profile BBC News
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Burundi Globalis
- ↑ Burundi Population Worldometer
- ↑ Burundi Population 2020 World Population Review