Sämmilâš aalmuglâšteatter Piäiváš
Sämmilâš aalmuglâšteatter Piäiváš (orjâlâškielân Sámi Našunálateáhter Beaivváš[1] já tárukielân Samiske Nasjonalteatret Beaivváš[2]) lii sämmilâš aalmuglâšteatter, mii vuáđudui ive 1981 Kuovdâkiäinust. Teatter kiävttá toimâstis orjâlâškielâ. Teatter puoh puovtâdâs lii lamaš sämikielân, já čaitâlmist lii tulkkum eŋgâlâškielân teikâ tárukielân.
Sämikulttuur
mutePiäiváš lii tehálâš kulttuurkyeddee sämmilij historjá já identiteet uáinust. Teatter lii toohâm sämikulttuur tobdosin meid Sämieennâm ulguubeln. Ovdâmerkkân čohčâmáánust 2023 Piäiváš-teatter čaittâlij Ruánááeennâm uáivikaavpugist Nuukist. Piäiváš lii tehálâš arena luohti-/muusikteatterân Säämist, já tot kuáddá eromâš ovdâsvástádâs sämmilii muusikärbivyevist, juáigusist.
Turnee
mutePiäiváš-teatter jotá čuuvtij eenâb ko eres teattereh. Ihásávt Piäiváš jotá turneest Taažâst, Ruotâst já Suomâst, moddii Ruošâst meid. Jyehi ive Piäiváš-teatter jotá čáitáldâhmaađhijn eenâb ko 28 000 kilomeetterid.
Uđđâivemáánu 15. peeivi 2024 Sämmilâš aalmuglâšteatter Piäiváš ornij "Váimmus váibmui" -juhlekonsert Sajosist Anarist.[3] Konsert kuulâi stuárráb turneen, mii juuđij pirrâ Taažâ, Suomâ já Ruotâ. Stivrejeijen tooimâi Rolf Degerlund.[3]
Historjá
mutePiäiváš-teatter vuáđudâm rijjâjuávkun kullii nuorâ kulttuuraktiveh Kuovdâkiäinu pirrâsist. Vuosmuš čaaitâlm lâi "Mii tuoddâreh" (orjâlâškielân Min duottarat já suomâkielân Meidän tunturimme), mon čaalijn Ailo Gaup já Knut Walle.[4] Walle meid stivrij čaaitâlm.[4] Vuosâčaaitâlm lâi kesimáánust 1981. Ive 1987 Piäiváš vuáđudij uásusirâttâsseervi, jâ ive 1991 Piäiváš-teatter finnij ruttâdem staatâbudjetist oovtâ ihán. Ive 1993 Piäiváš-teatter miäruštâllui Piäiváš Taažâ Aalmuglâš teatterlájádâssân siämmáánáál tego ovdâmerkkân Taažâ Nationalteatret. Piäiváš-teatter ihetoorjâ lâi 1,86 miljovn eurod (21,1 miljovn NOK) ive 2018. Teatterist láá 16 fastâ parged já jyehi ive meid motomin freelance kulttuurpargeeh, tego čaittâleijeeh, stivrejeijeeh já musikkáreh. Piäiváš-teatter toimâ lii lamaš Kuovdâkiäinu Kulttuurtáálust. Piäiváš-teatter uđđâ teattertáálu valmâštui Kuovdâkiäinun ive 2023, já Piäiváš toimâškuát tobbeen ive 2024 loopâst.
Čáitáldâh já palhâšumeh
muteČaitâlmeh láá ennuv. Piäiváš-teatter lii toohâm masa 300 puovtâdâssâd já paijeel 5 000 čaitâlmid Tave-enâmist, Ruošâst já val maaŋgâ eres-uv staatâst. Čaitâlmij fáádáh láá maaŋgâmuđusiih. Piäiváš-teatter lii čaittâlâm párnáid já klassikkoid tego William Shakespeare Hamlet, Goethe Faust já tiäđust-uv sämmilijd čaitâlmijd, moi čälleeh láin ovdâmerkkân Nils-Aslak Valkeapää já Johan Turi.[5]
Piäiváš-teatter lii lamaš maŋgii Taažâ tehálâš Hedda-teatterpalhâšume iävtukkâssân. Piäiváš-teatter lii uážžum Hedda-palhâšume kuohtii. Ive 2000 Piäiváš-teatter uážui "pyeremus lävdi- já pivtâshammim" -palhâšume "Vølund Saga" -čaaitâlm oovdâst, já ive 2016 Piäiváš-teatter uážui palhâšume "eromâš taiđâlâš pargoin" čaitâlmist "Vidas Extremas". Čaaitâlm uážui meid teatterárvuštellei palhâšume 2015/2016.
Hoovdah
mute- 1991–1996 Haukur J. Gunnarsson
- 1997–2002 Alex Scherpf
- 2002–2006 Harriet Nordlund
- 2007–2015 Haukur J. Gunnarsson
- 2016–2023 Rolf Degerlund
- 2023– Per Ananiassen[6]
Fáádást eres soojijn
mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Sämmilâš aalmuglâšteatter Piäiváš.
Käldeeh
mute- ↑ Teáhtera birra beaivvas.no. Čujottum 28.1.2024. (tavesämikielân)
- ↑ Om teatret beaivvas.no. Čujottum 28.1.2024. (tárukielân)
- ↑ 3,0 3,1 Askala, Anna: Fiijnâ muusik kullui Váimmus váibmui -juhlekonsertist Anarist anarasaavis.fi. 19.1.2024. Čujottum 30.1.2024.
- ↑ 4,0 4,1 Min duoddarat I (1981) beaivvas.no. Čujottum 28.1.2024. (tárukielân)
- ↑ Čájálmashistorihkka beaivvas.no. Čujottum 28.1.2024. (tavesämikielân)
- ↑ Beaivváš-teáhteris ođđa hoavda NRK. 15.5.2023. Čujottum 28.1.2024. (tavesämikielân)