Varbusâš
Varbusâš (Passer domesticus) lii varbusluudij laahkon kullee loddešlaajâ.
| Varbusâš Passer domesticus (Linnaeus, 1758) |
|
|---|---|
 |
|
| Tile | LC (eellimvuáimálâš)[1] |
| Tile Suomâst | EN (uhkevuálásâš)[2] |
 |
|
 |
|
Tieđâlâš luokittâllâm |
|
| Doomeen | Sellâvááimusliih Eucarya |
| Kodde | Elleekodde Animalia |
| Uáiviráiđu | Savosuonâsiih Chordata |
| Vyeliráiđu | Čielgitávtáliih Vertebrata |
| Luokka | Lodeh Aves |
| Lahko | Varbuslodeh Passeriformes |
| Hiäimu | Varbusiih Passeridae |
| Suuhâ | Varbusiih Passer |
| Šlaajâ | domesticus |
Stuárudâh já tobdomeerhah mute
Varbusâš lii 14–16 cm kukkosâš lodde, mii tiäddá 29–38 g. Ton ruškis selgipeeleest láá čapis tiälhuh, já suájást lii vielgis säärgis. Jyelgih láá kuovgisruškâdeh. Orráás uáivičokke lii räänis já čuudâ lii čappâd. Varbusii táválumos jienâ lii jotelis "tsilp, tsilp" -visârdem.[3]
Lavdâm já eellimpiirâs mute
Varbusâš kulá maailm vijđásumosávt levânâm loddešlaajâi juávkun. Tot iälá vijđáht Euroopist já Aasiast sehe Tave-Afrik oosijn. Ulmuuh láá meid sirdám varbusijd aainâs-uv Tave- já Maadâ-Amerikân, Australian já Afrik maadâossijd. Suomâst tot iälá masa ubâ enâmist aassâm alda.[4] Suomâ nääli lii áárvu mield 250 000 paarrâd, mut tot lii kiäppánâm majemui iheluuvij ääigi já tondiet varbusâš lii tääl tuođâlávt uhkevuálásâš Suomâst. Varbusâš lii päikkilodde, mut motomeh lodeh vajâldeh uánihis maađhijd kiđđuv já čohčuv.[3]
Lasanem mute
Varbusâš pessee mielâstis rakânâsâi vuáguin já motomin muorâin. Tot mannee 3–7 manneed, maid niŋálâs já ores kuohtuuh läälliv 11–15 peivid. Uđâgááh vyelgih piervâlist 13–18 peeivi ahasâžžân. Varbusii pessimpaje lii kukke já tot mannee táválávt 2–3 piäsáduv ivveest.[3]
Raavâd mute
Varbusâš porá siemânijd já čielgitävtittes elleid.[3]
Käldeeh mute
- ↑ IUCN Red List Čujottum 4.11.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Valkama, Jari: Varbusâš – Passer domesticus Suomen Lajitietokeskus. 2019. Čujottum 30.3.2022. (suomâkielân)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Luontoportti.fi Čujottum 4.11.2021 (suomâkielân)
- ↑ Suomen lintuatlas Čujottum 4.11.2021 (suomâkielân)