Vááijuvváldálâšvuotâ
Vááijuvváldálâšvuotâ[1] meerhâš vuoigâdvuođâlii sajattuv, mast olmooš ij uážu jieš ollásávt teikâ uásild meridiđ olssis kyeskee vuoigâdvuođâlijn tooimâin tondiet ko sun ij lah tommit räävis iberdiđ maid parga. Ovdâmerkkân hovdimtoimâlaavâ (442/1999) mield Suomâst vyeliahasâš lii vááijuvváldálâš, tastko sun lii vuálá 18-ihásâš.[2] Meid rävisolmooš puáhtá leđe vááijuvváldálâš, jis sun ij paste hoittáđ jieijâs aašijd.[2][3]
Vááijuvváldálâšvuotâ Suomâst
muteVááijuvváldálii ruđâlâš já eres hovdimtooimâst adelum laavâst (442/1999) uáivildum aašijd hoittáá hiäđukoccee, ko vááijuvváldálâš lii rävisolmooš. Vyeliahasii hiäđukoccen tuáimih suu huolâtteijee teikkâ huolâtteijeeh, jis laavâst ij asâttuu nubenáál.[2]
Vááijuvváldálâžžân kulluuttem
muteVááijuvváldálâžžân kulluuttem lii korrâsumos vyehi raijiđ rävisulmuu toimâmtohálâšvuođâ.[4] Kulluutmist meerrid tuámustovli. Rävisulmuu toimâmtohálâšvuođâ puáhtá raijiđ talle ko olmooš ij paste hoittáđ jieijâs ruđâlijd aašijd já suu hiätu lii tondiet vaarâst. Tuše talhâstieđâlâš diagnoos nuuvtko psyykkilâš tavdâ teikkâ dementia ij rijttáá suijân raijiđ kiängin toimâmtohálâšvuođâ.
Vááijuvváldálijd sajattâh
muteSuomâst vááijuvváldálii sajattâh miäruštâlloo el. hovdimtooimâst adelum laavâst. Laavâ mield vááijuvváldáliist ij lah vuoigâdvuotâ haldâšiđ jieijâs omâduv ige toohâđ sopâmušâid teikkâ eres vuoigâdvuođâtooimâid. Jis vuoigâdvuođâtooimah láá kuittâg táváliih teikkâ taah iä meerhâš ennuv, te vááijuvváldálâš-uv uážžu laavâ mield toohâđ vuoigâdvuođâtooimâid.[5] Vááijuvváldálii vuoigâdvuotâ rähtiđ testament teikkâ mii tábáhtuvá, jis vááijuvváldálâš ärbee maidnii, asâttuvvoo ärbikeevlist.[2][6]
Jienâstemvuoigâdvuotâ já valjâtohálâšvuotâ
muteSuomâ vuáđulaavâ 27 § mield vááijuvváldáliih iä uážu riemmâđ iävtukkâssân kieldâ-, ovdâskodde-[7], president- ige EU-vaaljâin. Tast peerusthánnáá jyehi 18 ihheed tiävdám vááijuvváldálijn-uv lii vuáđulaavâ 14 § mield vuoigâdvuotâ jienâstiđ täin vaaljâin.[8]
Vááijuvváldálâšvuođâ nuuhâm
muteKo vyeliahasâš tiävdá 18 ihheed, te sun ij lah innig vááijuvváldálâš, jis vááijuvváldálâšvuotâ vuáđuduvá tuše ahan.[9] Talle sun hoittááškuát jieijâs aašijd.
Käldeeh
mute- ↑ Expression:vááijuvváldálâš Säämi Kielâkäldee. Čujottum 18.9.2020 (suomâkielân)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Laahâ hovdimtooimâst (1.4.1999/442) Čujottum 18.9.2020 (suomâkielân)
- ↑ Oikeustiede:vajaavaltaiset Tiettuu termâpaŋkki. Čujottum 18.9.2020 (suomâkielân)
- ↑ Toimintakelpoisuuden rajoittaminen ja vajaavaltaiseksi julistaminen DVV Čujottum 22.9.2020 (suomâkielân)
- ↑ Laahâ hovdimtooimâst (1.4.1999/442) 24 § (suomâkielân)
- ↑ Ärbikevli (5.2.1965/40) Čujottum 19.9.2020 (suomâkielân)
- ↑ Suomâ vuáđulaahâ (11.6.1999/731) 27 § Čujottum 19.9.2020 (suomâkielân)
- ↑ Vajaavaltaisen äänioikeus Minilex. Čujottum 22.9.2020 (suomâkielân)
- ↑ Vajaavaltaisuuden päättyminen Minilex. Čujottum 22.9.2020 (suomâkielân)
