Poistettu sisältö Lisätty sisältö
|
|
|
'''KemialâšKemiallâš merkkâ''' lii uánihis, [[Läättinlâš pustaveh|läättinlâš pustâvijdpustavijd]] kevttee merkkimvyehi [[algâaamnâs|algâamnâsáid]]. Puoh luándu algâamnâsáid láá ohtâoovtâ teikkâ kyehtikyevti puustav kukkosâš merkkâ, mut motomijn rahtum algâamnâsijn láá koskâpuddâsâš kemiallâš meerhâst kulmâ puustav. Kemiallâš ovtâstuvâi [[kemiallâš myenster]] lii rahtum ovtâstuv algâamnâsij kemiallâš meerhâin.
Ko algâamnâs kemiallâš meerhâst láá kyehti puustav, ovdemuš lii stuorrâ- já maajeeb uccâ puustav. Ovdâmerkkân Co lii [[kooboolt]] kemiallâš merkkâ, mut CO lii [[happi|haapi]] (O) já [[čiđđâ|čiiđâ]] (C) kemiallâš ovtâstuv [[čiđđâmonoksid]] kemiallâš myenster.
Kemiallâš meerhah kiävttookiävttojeh uánádâssân já materiaaltekniikistmateriaaltekniikâst [[meetaalsiävus|meetaalsiähusij]] meetaalkoskâvuođâ olgospyehtimân. ToidToh kiävttookiävttojeh meid [[Reaktio-ohtâldâhovtâldâh|reaktio-ovdâlduvâinovtâlduvâin]]. Meerhah láá [[Läättinkielâ|läättinlâšläättinkielâ]]lij noomâi uánádâsah, ovdâmerkkân Au ([[kolle]]) puátá läättinkielâ säänist ''Aurum''. Toh láá tobdosehtubdum maailmvijđosávt, ko eres kielâin algâamnâsij noomah pyehtih leđe aaibâs ereslágáneh. Ovdâmerkkân [[natrium]] já [[kalium]] meerhah láá ubâ maailmist Na já K, mut [[eŋgâlâškielâ]]st toi noomah láá ''sodium'' já ''potassium''.
Algâamnâs kemiallâš merkkâ lii ain siämmáášsiämmáš puoh [[isotoop]]ijdáid. Jis isotoopihisotoopijd ferttee iäruttiđ, tego [[vááimusfyysiik]]istâst, te puáhtá kemiallâš meerhâ oovdân pajeindeksin čäälliđ isotoop massalovo. Ovdâmerkkân <sup>2</sup>H meerhâš deuterium ađai [[vety]] isotoop, mon massaloho lii 2. KuásnijMotomin meid algâamnâs [[oornigloho]] lii merkkejum massalovo vuálá. Ovdâmerkkân <sub>1</sub><sup>2</sup>H.
Puoh algâamnâsijn iäij lah noomânommâ, mut toh láá finnim koskâpuddâsâš noomâ, mii vuáđuduvá läättinkielâlâš lohosaanijd. Tai algâamnâsij meerhâin láá kulmâ puustav, ovdâmerkkân algâaamnâs, mon oornigloho lii 119 lii ununennium (Uue).
== Käldeeh ==
|
