Čäcikuáđhuš: Iäruttâs siijđo versioi kooskâst
Poistettu sisältö Lisätty sisältö
Ei muokkausyhteenvetoa |
Ei muokkausyhteenvetoa |
||
Raddalâs 28
==Olgohäämi==
Čäcikuáđhuš lii 24–40 cm kukke, já tast lii 19–28 cm kukkosâš seibi. Čäcikuáđhuš tiäddá 0,6–1,9 kg. Tot lii ruškis ellee, mon selgipeeli lii tevkkâdub já čuávjipeeli lii kuovgâdub. Monnjâjyelgih láá stuárráábeh ko ovdâjyelgih. Monnjâjuolgijn láá torgâdis soksâmeh, moh suápih pyereest vuoijâmân. Seibi lii čapisräänis. Seeibist lii čuomâsloovdâ, já tot lii váhá siijđoin tapčasâm.
[[Tiätuvuárkká:Muskrat swimming.jpg|pienoiskuva|Čäcikuáđhuš vuoijâmin]]
[[Tiätuvuárkká:Muskrat eating plant.jpg|pienoiskuva|Čäcikuáđhuš purâmin. ]]
==Lavdâm==
Čäcikuáđhuš lii vuálgus [[Tave-Amerik]]âst, kost tot tiättoo tavemustáá [[Alaska]]st já [[Newfoundland]]ist, [[Kanada]]st. Mädimustáá šlaajâ tiättoo [[Meksikoluohtâ|Meksikoluovtâst]], [[Rio Grande]]st já [[Coloradojuuhâ|Coloradojuuvâst]].
Čäcikuáđhuš ištâdui ive [[1905]] Tave-Amerikâst [[Euroop]]ân čevđiellen. Šlaajâ levânij jotelávt. Euroopâst čäcikuáđhuš tiättoo tave-, koskâ- já nuorttâ-oosijn. [[Suomâ]]n čäcikuáđhuš ištâdui vuosmuu keerdi [[Kajaani]]n ive [[1919]], mutâ esken kulmâ ive maŋeláá ištâdem luhostui [[Tavepoođâeennâm eennâmkodde]]est. Merhâšittee ištâdemkuávluh lijjii [[Kirkkonummi]], [[Hämeenlinna]], [[Suomussalmi]] já [[Sulkava]]. Jo [[1950-loho|1950-lovvoost]] čäcikuáđhuš lâi levânâm Suomâst ton tááláá lavdâmkuávlun. Suomâst šlaajâ ij kuittâg tiettuu tavemuu Säämist.<ref name
Čäcikuáđhuš ij lah liijkás tárkká ton eellimpirrâs valjimist. Tot iälá merâriddokuávluin, stuorrâ já uccâ [[jävri|jaavrij]] riddoin sehe maaŋgâlágánijn vohâdis čácáduvâin. Tergâd lii tot, ete tälviv čääsih iä jiäŋu pone räi. Almolumos eellimpirrâsist — stuorrâ, cuávis já šaddaas jaavrijn — tot ráhtá piäjumievtâ enâmus oovtâ meetter kieŋâlis čáácán. Meerâ riddoost tâi vohâdis čääsist pááruh tâi virde vahâgiteh älkkeht piäju. Tondiet čäcikuáđhuš kuáivu piäjus riddoviemmârân.<ref name="Suuri nisäkäskirja, Euroopan nisäkäslajit">Bjärvall, Anders & Ullström, Staffan: Suuri nisäkäskirja, Euroopan nisäkkäät. Helsinki: Tammi, 1985.</ref>
<ref>
[[File:Muskrat lodge.jpg|pienoiskuva|Čäcikuohđuu piäjumiehtâ.]]
</ref>
==Eellimvyevih==
===Raavâd===
Čäcikuáđhuš lii iänáážin šaddoporree. Ovdâmerkkân huáših já luhteešadoh láá toos tergâdis raavâd. Cuávis čaasijn čäcikuáđhuš sáttá puurrâđ šaddoid nuuvt pehtilávt, ete tot heevât siämmást [[
===Lasanem===
Lasanemäigi lii njuhčâmáánust čohčâmáánun. Koskâ-Euroopâst čäcikuohđuust láá táválávt 2 piäsáduv ivveest, main láá joba 10 čivgâd. Taveláá, tego [[Suomâ]]st lii tuše ohtâ piäsádâh ivveest. Čäcikuáđhušnääli mulsâšud korrâsávt iveääigi mield. Tälviv šiev eellimpirrâsist eelih tuše kulmâ ohtâgâs ridokilomeetterist, tâi 5-10 čäcikuáhđušid hehtaarist. Syeinimáánust ridokilomeetterist sättih leđe joba 10 čäcikuáđhušid. Uási nuorâ ohâgâsâin vyelgih vajâldiđ kiđđuv. Čohčuv čäcikuáđhušnääli kačča pivdem tiet. Táválávt 80-90% nuorâin jäämih täälvi ääigi.<ref name="Euroopan nisäkkäät">Bjärvall, Anders & Ullström, Staffan: Euroopan nisäkkäät. Helsinki: Tammi, 2003.</ref>
Rivi 47 ⟶ 49:
Čäcikuáđhuš aneh háitulâš vieresšlaajân já ton pivdemäigi álgá [[Porgemáánu 1.|porgemáánu 1.]] peeivi (2021) já nohá [[Syeinimáánu 31.|syeinimáánu 31.]] peeivi (2022)<ref name="Suomen riistakeskus">https://riista.fi/game/piisami/</ref>. Čäcikuáđhus lii vala-uv halijdâm čevđiellee. [[2000-loho|2000-lovo]] pelimuddoost čäcikuáđhuid miäcástii suulân 5 000-10 000 ohtâgâssâd.
Čäcikuáđhuš lii meid maaŋgáid piäđoid, tego [[Riemnjis|riämnjás]] já [[Miŋkki|miiŋkin]], tergâdis salâsellee eromâšávt hyenes jursseeiivijn.<ref name = "Suomen nisäkkäät"/>
==Käldeeh==
| |||