Nusantara
Nusantara lii Indonesia puáttee uáivikaavpug.[1] Kaavpug lii paijaanmin Borneon, mii lii ohtâ maailm riggásumos suolluin biodiversiteetis uáinust.[2] Vuáváámist lii puátteevuođâ kaavpug, mii lii innovatiivlâš, ruánáá já pištevâš kaavpug.[2]
| Nusantara | |
|---|---|
 Nusantara |
|
| Staatâ | Indonesia |
| Vuáđudum | 2022 |
| Äigistielâs | UTC+8 |
Sirdem suujah
muteTááláš uáivikaavpug Jakarta lii kuuloold päcimin meddâl kiävtust, tastko tot vuáju. Totkei mield niäljádâs Jakartast lii pááccám čääsi vuálá ive 2050 räi. Suijân vuájumân láá pajaneijee merâase, hyenes čääsimeddâlistemsysteem já vájuvâš luoddâviärmádâh. Tágárij sujâi keežild suullân 10 miljovn ulmuu tááláš uáivikaavpug šadda kuuloold mut vissásávt aassâmkiälbutteemmin.[2][3]
Historjá
muteIndonesia president Joko Widodo meridij ive 2019 huksiiškyettiđ eennâmsis uđđâ uáivikaavpug.[3] Uđđâivemáánust 2022 Indonesia ovdâskodde tuhhiittij uáivikaavpug sirdem, já siämmást uđđâ uáivikaavpug nommâm väljejui Nusantara.[4] Huksimpargoh algii ive 2022.[5]
Huolah huksiimist
muteVistig huollân lii ekonomia. Ij ubâ 20 prosentidgin kaavpug huksiimist maksuu staatâ ruđâigijn. Válduruttâdem kalga kavnuđ ulguupiälásii ruttâdmist. Lii palo tast, et tast, kiäst lii ruttâ, lii meid meridemväldi toos, magarin kaavpug šadda, adai intresseh šaddeh nubelágánin ko kaavpug pištevâšvuođâ já ruánáávuođâ huksim.[2][3]
Tastoo láá huolah energiast. Eenâb ko peeli indonesialii keđgičiiđâst kuáivoo enâmist Nuorttâ-Kalimantanist. Taat lii suullân 60 prosentid aalmuglii energiapuovtâdmist, veik ulmen ličij peessâđ 80–90-prosentlávt fossiilpuáldámuššáid. Lii kuittâg iäpádâs tast, et uđđâ kaavpug taha keđgičiiđâ kiävtu intensiivlubbon ige suigen keeppid tom.[2][3]
Páihálij ulmui uáinust eennâmvuoigâdvuođah láá stuorrâ vädisvuotâ Indonesiast. NRC-lostâ muštâl, et ulmuuh iä haalijd varriđ, mut nube tááhust muulsâiävtuh iä jur lah, tastko ulmuuh iä pyevti tuođâštiđ omâstemvuoigâdvuođâs enâmáid. Páiháliih ulmuuh paleh meid jieijâs kulttuur já eellimvuovijdis moonâtmist. Uđđâ uáivikaavpugân sij iä liijkágin haalijd varriđ. Ulmuuh láá kievhih, ige sist lah ennuv omâdâh ige meridemväldi. Sij halijdeh eennâmvuoigâdvuođâi tubdâstem, mut liijká lii vyerdimist, et sii jienâ ij kulluu tuárvi kuhás.[2][3]
Biologeh vist muštotteh, et kuávlu ekosysteem lii áinookiärdásâš já et eidu uđđâ kaavpug kuávlust iälusteh aštum elleesoortah, moh iä kavnuu kosten eres saajeest maailmist. Tágáreh elleeh láá ovdâmerkkân dugong-merâkussâ, mietâkuobžâ já motomeh eromâš kolbâcuábuisoortah. Ko elleesoortâi raavvâd láppoo huksiimij keežild, tot tiätá val kääržib eellimpirrâs elleesorttáid, jis ij jo tootaallii lappum. Moottorkiäinu huksejuvvoo orang-utang-apinij, kudij já leopardij eellimkuávlun.[2][3]
Uđđâ kaavpug huksejuvvoo eukalyptusplantaasij oolâ, mon saajeest ovdil lijjii arvemeecih. Arvemeecih láá kuittâg karssum jo 1980-lovvoost. Lii kale lopedum, et uđđâ kaavpugân ištâduvvojeh ennuv muorah já et tast šadda ruánáá kaavpug. Mut taat-uv ruánáá lii kukken tovláin arvemeecijn, moh mudoi-uv láá eennâmpáálu kiäppáh, moigijn jieškote-uv mist kolgâččij vuoiŋâđ. Já šadda-uv tot ruánáá, lopádâsâin huolâhánnáá, lii loopâloopâst stuárráábij ruttâmieđetteijei kieđâst.[2][3]
Fáádást eres soojijn
mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Nusantara.
Käldeeh
mute- ↑ Nusantara: A Global City for All IKN. 10.12.2021. Čujottum 24.1.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Olthuis, Marja-Liisa: Nusantara – uđđâ uáivikaavpug huksejuvvoo maailmkártá oolâ anarasaavis.fi. 17.1.2024. Čujottum 17.1.2024.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Konniger, Saskia: Jakarta is passé: hier verrijst de hoofdstad van de toekomst NRC. 10.11.2023. Čujottum 24.1.2024. (hollandkielân)
- ↑ Indonesia hyväksyi pääkaupungin siirron 2 000 kilometrin päähän – Jakarta tukehtuu tulviin ja saasteisiin Yle Uutiset. 18.1.2022. Čujottum 24.1.2024. (suomâkielân)
- ↑ Indonesia new capital city develop coronavirus vaccine drive covid19 web.archive.org. 25.1.2021. Čujottum 24.1.2024. (eŋgâlâskielân)