Vuojârääsi
Vuojârääsi (Taraxacum officinale) lii šaddo, mon táválávt aneh iilâskvaljen. Suomâst láá suullân 500 vuojâräsišlaaijâd, já tärhis šlaajâid sáttá leđe vaigâd miäruštâllâđ. Vuojârääsih šaddeh pirrâ Suomâ.[2]
| Vuojârääsi Taraxacum officinale |
|
|---|---|
_26-04-2020._(actm.)_01.jpg) |
|
| Tile | LC (eellimvuáimálâš)[1] |
 |
|
Tieđâlâš luokittâllâm |
|
| Doomeen | Sellâvááimusliih Eucarya |
| Kodde | Šadoh Plantae |
| Tävgi | Pocceešadoh Tracheophyta |
| Vyelitävgi | Kukkee šadoh Angiospermae |
| Luokka | Kyevtalgâlostâsiih Magnoliopsida |
| Lahko | Asterales |
| Hiäimu | Asteršadoh Asteraceae |
| Vyelihiäimu | Cichorioideae |
| Suuhâ | Vuojârääsih Taraxacum |
| Šlaajâ | officinale |
Vuojârääsi suomâkielân já eres sämikieláid mute
- suomâkielân: voikukka
- orjâlâškielân: vuodjarássi, rivgoaivi
- nuorttâlâškielân: vuõjjlieʹđđi
Lavdâm mute
Vuojârääsi lii algâalgâlâš euraasialâš šlaajâ, mut tot lii lavdâm ulmui fáárust já tääl šadda om. meiddei Tave-Amerikist, Maadâ-Amerikist já Australiast.
Stuárudâh já olgohäämi mute
Vuojârääsi loostah láá suulân 5–25 cm kuheh, já verdi lii suulân 4–30 cm olluv.
Kiävttu mute
Vuojâraasij ruottâseh láá kuheh já toh láá jieŋâlâsâst enâmist. Muorâkäärdist lii masa máhđuttem koddeđ tom. Ubâ šaddo lii purâttee já kevttimmáhđulâšvuođah vijđáseh. Ruottâsijn puáhtá mälistiđ ovdâmerkkân siämmáánáál ko ruotâsšaddoid. Pyeremus äigi ruottâsij nurâmân lii tooláá kiđđuv teikkâ maŋŋeed čohčuv.[2]
Vuojârääsi ruottâsijn šaddeh pyereh šaddopurrâmâšah já tot suápá ovdâmerkkân piärgumáálán. Kuškâdum já vorâs vuojârääsist láá talhâskevttim ärbivyevih. Tot lasseet kužžâvuáčuttem já iššeed vuoivâsvaaivijn já pyereed čuávji toimâm.[2]
Ulmuuh tietih táválávt, ete pihtum vuojârääsi ruotâs kevttui käähvi saajeest, mutâ ubâ šaddo lii kuittâg tiervâslâš já tom puáhtá kevttiđ maaŋgânáál. Nuorâ kiđđâloostah suápih pyereest salattân teikkâ taid puáhtá vuoššâđ já kevttiđ purrâmâššân siämmáánáál ko piinaat. Kukkáin šaddeh pyereh juhâmušah. Kuškâdum loostâin puáhtá vuoššâđ teejâ. Nuorâ teikkâ suoivust šoddâm šaddoin ij lah nuuvt viehâvis smakkâ já tondiet loostâid kannat-uv kevttiđ eidu kiđđuv. Vuojârääsi puáhtá šoddâdiđ veikkâ loová vyelni, ete loostah šaddeh vielgâdin. Vielgis loostah láá herskuliih salatist.[2]
Kovegalleria mute
.jpg)
Käldeeh mute
 |
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Vuojârääsi. |
- ↑ IUCN Red List Čujottum 21.11.2022 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Ukkonen, Kirsi: ANARŠKIEL ŠADDONOOMAH - Noomâi etymologia já šadoi kiävttu purrâmâššân já tiervâsvuođâ naanoodmist (PDF) (Pro gradu -tuuđhâlm) 2017. Oulu ollâopâttâh. Čujottum 6.2.2022.