Tiänu (juuhâ)

räjijuuhâ Suomâ já Taažâ kooskâst

Tiänu lii räjijuuhâ SuomâTaažâ kooskâst. Juuhâ lii ohtâ Tave-Euroop stuárráámuin já merhâšitteemuin luosâjuuvâin. Tiänu kukkodâh lii 250 km, mast Suomâ peln 152 km. Čácáduv kulgâmvijđodâh lii 16 377 km2.

Tiänu
Kieldah Ucjuuhâ, Kárášjuuhâ, Tiänu
Algâsaje Káráš- já Aanaarjuuvâ ovtâstumsaje
Loppâsaje Tiänuvuonâ, Barentsmeerâ
Kukkodâh 250 km
Algâsaje alodâh 125[1] m
Koskâmiärálâš čäcimeeri 197[1] m3/s
Kulgâmvijđodâh 16 377 km²

Kuálástus mute

Tiänu lii Tuárnusjuuvâ sehe Muoniojuuvâ lasseen Suomâ tergâdumos luosâjuuhâ, mon tááhust kuálástemtuurism lii uáli tergâdis iäláttâs sehe TaažâSuomâ peln. Meid páihálijd ulmuid juuvâst kuálástem lii ain lamaš uáli tergâd. Tiänu luosâ lii uáli maaŋgâhámásâš, já tast láá maaŋgah eres näälih, moh kođeh jieijâs sijđojuuvâin. Tiänu koskâmiärálâš saalâsmeeri lii moonnâm 45 ive ääigi lamaš suullân 120 000 kg. 2000-lovo aalgâst mereh láá kuittâg-uv kiäppánâm mottoom verdi. Ohtâ suijâ toos lii Gyrodactylus salaris -parasiit levânem.[2]

Luosâ lasseen Tiänust láá suávvilehmerâkuávžureh.[2]

Eennâmtiätu mute

Juuvâ uáiviuáli álgá Paje-Aanaarjuuvâ aalmuglâšmeecist Kuovdâkiäinust, mut tot kočoduvvoo talle vala Aanaarjuuhhân. Aanaarjuuvâ sijđojuuhâ, Räjijuuhâ, álgá Iänuduv Piäldutuoddârist. Eidusâš Tiänujuuhâ álgá KárášjuuvâAanaarjuuvâ ovtâstumsaajeest Kärigâsnjaargâ siijdâ alda. Tiänu virded 152 kilomeetter määđhi SuomâTaažâ räjijuuhhân já luáštá Taažâ peln Tiänuvuonân Barentsmeerân. Tiänu sijđojuuvah láá Suomâ peln Piesjuuhâ, Áhujuuhâ, Nilijuuhâ, Nuvvusjuuhâ, Kuáppilâšjuuhâ, Ucjuuhâ, Vetsijuuhâ jna.[3]

SuomâTaažâ rääji mana 294 kilomeetter mätki Tiänu čácáduvvâst juuvâ kieŋâlumos saajeest. Ko saje muttoo ubâ ääigi, te rääji kalga tärhistiđ áimukuuvijn teikkâ škajâluođânáin. Rääji tarkkum tábáhtuvá 25 ive kooskâi, moonnâm tove ive 2000.

Tiänu rasta maneh kyehti šalde Tana Brust já Ucjuuvâst. Tiänujuuvâ čácáduv siijdah láá Suomâ peln Aŋŋel, Kárigâsnjargâ, Nuvvus, Ucjuuhâ sehe Njuárgám, já Taažâ peln Sirma, Pulmanki, Skiippagurra sehe Tana Bru.[3]

Käldeeh mute

  1. 1,0 1,1 ymparisto.fi (suomâkielân)
  2. 2,0 2,1 luke.fi (suomâkielân)
  3. 3,0 3,1 maanmittauslaitos.fi (suomâkielân)
 
Jurgâlus
Taat artikkâl teikkâ uási tast lii jurgâlum teikkâ toos láá uccum tiäđuh ereskielâlâš Wikipedia artikkâlist.
Algâalgâlâš artikkâl: fi:Teno (joki)