Sveicci

jiečânâs täsiväldi koskâ-Euroopist

Sveicci (saksakielân Schweiz, ranskakielân Suisse, italiakielân Svizzera, retoromaankielân Svizra), virgálávt Sveeici vuárnumlitto (läättinkielân Confoederatio Helvetica, uánádâs CH) lii staatâ Euroopist. Ton uáivikaavpug lii Bern, mut stuárráámus kaavpug lii Zürich. Eennâm lii juohum kantonáid ađai läänijd, main lii vijđes jiešhaldâšem.

Sveeici vuárnumlitto
Schweizerische
Eidgenossenschaft
(saksakielân)
Confédération suisse
(ranskakielân)
Confederazione svizzera
(italiakielân)
Confederaziun svizra
(retoromaankielân)
lippu
lippu
vaakun
vaakun
Sveeici sajadâh Euroopist
Sveeici sajadâh Euroopist
Staatâhäämi vuárnumlitto
Uáivikaavpug Bern
Eres kaavpugeh Zürich, Geneve, Basel, Lausanne, Winterthur, Luzern, St. Gallen, Lugano, Biel/Bienne
Vijđodâh 41 285[1] km²
– sisčääci 3,7 %
Ässeeloho (2019) 8 603 900[2]
– ässeesaahâdvuotâ 207 ässed/km²
– aalmugstuárrum 0,7 [2] % (2019)
Virgáliih kielah saksakielâ, ranskakielâ, italiakielâretoromaankielâ
Vaaluut Sveeici frangi (CHF)
BAP (2020)
– ohtsis 740 702 miljovn [3] USD
– per ässee 85 258 USD
Äigi UTC+1
– kesiäigi UTC+2
Uánádâs CH
Sundenummeer +41
Internet TLD .ch
Aalmuglâšlaavlâ Schweizerpsalm ađai Sveeici psalmâ

Historjá mute

Sveicci lii lamaš jiečânâs staatâ ive 1291 rääjist. Tobbeen lii kievrâs federalism ađai puoh aašijn ulmuuh merideh páihálii tääsist nuuvt ennuv ko máhđulâš. Kieldâ meerrid kieldâ aašijn tegu luodâin, pasâttâshuolâttâsâst jna. Kanton meerrid stuárráámuu uásist tehálijn aašijn tegu viäruttâsâst, škovliimist jna. Staatâ vuod meerrid tuše smavvâ uásist aašijn (om. postâlájádâsâst, eennâmpiäluštâsâst, tuulist jna). Meiddei orroomlove finnee kantonist ige staatâst. Ađai jis kiinii värree kantonist nuubán, te sun ferttee finniđ uđđâ orroomlove ton kantonist, kuus sun lii varrim.[4]

Njuolgâ demokratia mute

Sveeicist lii njuolgâ demokratia. Sveicciliih merideh masa puoh aašijn aalmugjienâstmijguin. Kii peri puáhtá vaattâđ aalmugjienâstem mon peri ääšist, jis sun pasta čokkiđ tuárvi ennuv vuáláčalluid (50 000 vuáláčaalâd normaallii laavâ nubásmitmân já 100 000 vuáláčaalâd vuáđulaavâ nubásmitmân). Aalmugjienâstmij loppâpuáđus lii čannee.[4]

Viehâdâh mute

Ässeeloho mute

Käldee: Wikidata

Fáádást eres soojijn mute

Käldeeh mute

  1. www.bfs.admin.ch - Vijđodâh Čujottum 7.7.2020 (saksakielân)
  2. 2,0 2,1 www.bfs.admin.ch - Ässeeloho Čujottum 7.7.2020 (saksakielân)
  3. www.imf.org Čujottum 7.7.2020 (eŋgâlâskielân)
  4. 4,0 4,1 Fabrizio Brecciaroli: Aalmugjienâstem Glarusist Loostâš 2021/4: Anarâškielâ servi ry. Čujottum 13.12.2021.