Piäiváš: Iäruttâs siijđo versioi kooskâst

Poistettu sisältö Lisätty sisältö
Ei muokkausyhteenvetoa
Ei muokkausyhteenvetoa
Raddalâs 1
Taat artikkâl muštâl [[täsni|tääsnist]]. [[Tiätuvuárkká:The Sun by the Atmospheric Imaging Assembly of NASA's Solar Dynamics Observatory - 20100819.jpg|thumb|right|250px|Piäiváš]]
 
'''Piäiváš''' ([[NástedieđalašTäsnitieđâliih symboleh|symbol]] ☉) lii [[täsni]] kuávdoo [[Piäiváškodde|piäiváškode]]. [[Eennâmpállu|Eennâmpáálu]] já [[piäiváškode]] eres [[plaaneet]] joreh Piäiváá pirrâ. Piäiváš lii puoh tehálumos energiakäldee ubâ [[Piäiváškode|piäiváškoddeest]], já tondiet-uv eellim [[Eennâmpállu|Eennâmpáálu]] alne ličij máhđuttes Piäivááttáá. Tääsni čođâmitto lii 110 kerdid stuárráb ko [[Eennâmpállu|Eennâmpáálu]] čođâmitto. Piäiváš tiäddá 330 000 kerdid eenâb ko [[Eennâmpállu]], já nuuvtpa Piäiváš siskeeld pajeláá 99 % [[Piäiváškodde|piäiváškode]] almolii massaast. Kemia tááhust láá kulmâ niäljádâs Piäiváást vety. Ton lasseen láá helium já lussâdub algâamnâseh, tegu happi, čiđđâ, neon já ryevdi. Taasnij árvuštâlmist Piäiváš kočoduvvoo fiskis luággi (eŋg. yellow dwarf). Tot šoodâi suullân 4,6 miljard ihheed tassaaš. Tääsnih távjá šaddeh, ko tuárvi ennuv massa čokkân oovtâ sajan já siskemuust tom lusis mássáčoalttuston merettes temperatuurliegâsvuotâ toovvât nuklearalaš fušoonváimusfuusio. Šoddâm rääjist Piäiváš lii pissoom mestâ siämmáálágánin, já oovdânpyehtim mield tile ij muttuu kuhes ááigán.
 
== Piäiváá merhâšume Eennâmpáálun ==
Peivisuonjâreh ájáneh käävci minuttid kiergâniđ maailmân. Piäiváš lieggee eennâm já tom vuoiŋâ[[Eennâmpállu|Eennâmpáálu]]. Piäivááttáá [[Eennâmpállu]] ličij lamaš koolmâs já sevŋâd, nuuvt et ij mihheen puávtáččii eelliđ tääbbintobbeen. Šadoi fotosyntees tábáhtuvá peivisuonjârij áánsust.
 
Ko peivisuonjâreh teivih [[Eennâmpállu|Eennâmpáálu]] magneetkiedi, te hovdiimeh šaddeh.
 
[[Peivisevŋânem]] šadda ko máánu[[Mánudâš]] puátá [[Eennâmpállu|Eennâmpáálu]] já Piäiváá kooskân. Motomijn kuávluin maailmist šadda oles [[peivisevŋânem]].
 
{{Piäiváškodde}}
Raddalâs 16
[[Luokka:Piäiváš|Piäiváš]]
 
[[de:Sonne]]
[[en:Sun]]
[[fi:Aurinko]]
[[fr:Soleil]]
[[it:Sole]]
[[simple:Sun]]