Piäiváš

Taat artikkâl muštâl tääsnist.

Piäiváš

Piäiváš (symbol ☉) lii täsni kuávdoo piäiváškode. Eennâm já eres piäiváškode plaaneet joreh Piäiváá pirrâ. Piäiváš lii puoh tehálumos energiakäldee ubâ piäiváškoddeest, já tondiet-uv eellim eennâmpáálu alne ličij máhđuttes piäiváá . Tääsni čiiđâmitto lii čuođiovcci keerdi stuárráb ko eennâmpáálu, já tot tiäddá golbmačuođigolbmalogiduhát keerdi eenâb ko eennâmpáálu, já nuuvtpa piäiváš siskeeld pajeláá ovccilogiovcci prooseent peivikode almolâš mássás. Kemia tááhust láá kulmâ niäljádâs piäiváást hydrogena já mudoi lii iänááš uási helium meiddei smavvâ uási lussâdub elemeantat, tego oksygena, karbon, neona já ryevdi. Taasnij árvuštâlmist piäiváš kočoduvvoo fiskis deaggan (eŋg. yellow dwarf). Tot šoodâi suullân 4,6 miljard ihheed äigi. Tääsnih távjá šaddeh ko tuárvi ennuv mássá čokkân oovtâ sajan já siskemuust tom lusis mássáčoalttus merettes temperatuur toovvât nuklearalaš fušoon. Šoddâm rääjist piäiváš lii pissoom mestâ siämmáálágánin já oovdânpyehtim mield tile ij muttuu kuhes ááigán.

Piäiváá merhâšume Enâmân

Peivisuonjâreh ájáneh käävci minuttid kiergâniđ maailmân. Piäiváš lieggee eennâm já tom vuoiŋâ. Piäivááttáá Eennâm ličij lamaš koolmâs já sevŋâd nuuvt et ij mihheen puávtáččii eelliđ tääbbin. Šadoi fotosyntesa tábáhtuvá peivisuonjârij veagas.

Ko peivisuonjâreh teivih Eennâm magnehtagietti te hovdiimeh šaddeh.

Peivisevŋânem šadda ko máánu puátá maailm já piäiváá kooskân. Motomijn kuávluin maailmist šadda oles peivisevŋânem.

Piäiváškodde                     Piäiváš                                   Merkurius               Venus            Eennâmpállu            Mars                Ceres                    Jupiter                        Saturnus                   Uranus                Neptunus                Pluto        Haumea         Makemake       Eris