Muikku: Iäruttâs siijđo versioi kooskâst

Poistettu sisältö Lisätty sisältö
sEi muokkausyhteenvetoa
Raddalâs 6
| tile Suomâst = '''LC''' (eellimvuáimálâš)
| kove_tile = Status iucn3.1 LC smn.svg
| kove_tile_Suomâst = Status iucn3.1 LC smn.svg
| doomeen = [[Sellâvááimusliih]] ''Eucarya''
| kodde = [[Elleekodde]] ''Animalia''
Raddalâs 24
| vyelišlaajâ =
}}
'''Muikku''' teikâ '''maivâ''' lii alda hyelkki šaapšân (Coregonus - suuhâ) Euroopast tot tiättoo Nurottâmeerâ pirrâduvâin, Ruošâst já Eŋlaandist. Suomâst tot lii aldasáid jyehi saajeest eereeb tavemuu [[Säämi]]. Muikku ij kulluuu [[Aanaarjävri|Aanaarjäävri]] algâalgâlijd kyelinaalijd. Aanaarjáávrán muikku levânij 1960-1970-lovvoost uálgičassijd, ereslasseen Vyelijáávrán toohum ištâdâsâi pehti. Muikku lii uáivádâhkyeli, mii mákkoo pyeremusâht stuorrâ já päljis joorŋâin. Čääsi háárán muikku piivnot puttáid šelgisčááság jaavrijd. Aanaarjävri tiävdá pyereest om. vátámušâid, mut jäävri kolmâsvuotâ já korâsvuotâ algâalgâlii tiettumkuávlu ulguubeln toovvât puáđulâžân meid vuáhádumvaigâdvuođâid.<ref name="kalender">{{Lostâkäldee|Tahhee=Morottaja, Matti|Paječaalâ=Muikku|Almostittem=Anarâš-kalender 2002|Äigimuddo=2002|Almostittee=[[Anarâškielâ servi|Anarâškielâ servi ry]]}}</ref>
 
==Ravâdâs já šoddâm==
Muikku porá ubâ avvees mestâbâ ollásávt elleeplaŋkton. Maaŋgah eres kyelišlaajah iä rävisingin paste kevttiđ siämmáá pehtilávt uccâšaddosii râvâdâs. Aanaarjäävri "puigâässei", muuikku maaŋgâ-uv tááhust sulâstittee riäskán verdiddijn muikku lii latkišub ravâdâsâs kevttimist. Muuiku salâsstuárudâh Aanaarjäävrist lii kookskâin 10-30 senttid pivdus mield. Aanaar muikku lii kuármásub maŋgáid eres muikkujavrijd verdiddijn já liiba jäävrist kuddum 434 rammisâš muikku-uv. Muikku šadda Aaanaarjäävrist vuossâmmu keesis maŋa viehâ jotelávt, kuás tot uulât 7-9 senttisâžžân, já lii kuálmád šoddâmpaajees maŋa kođopiivdost táválávt 15-20 senttid.<ref name="kalender"/>
 
==Kuđđâmahe já lasanem==
Muikku šadda kuuđđâmahan táválumosávt nube keesis maŋasâš čoovčâ, Aanaarjäävrist uási nube, uási kuálmád keesis maŋa. Tot kođá muádi meetterist - 10 meetter kieŋŋâlvuotân čunoi - tâi njajâpoonán, ko čääci čuásku 5 - 7 astesâžžân. Aanaarjäävrist kođo tábáhtuvá roovvâđmáánu loopâst skammâmáánu aalgân ađai eidu jäävri jiäŋŋumááigán. Kođo tábáhtuvá uáiváduvvâin. Heđâlmittum meini luáštádât poonán. Kiđđuv jieŋâi suddâm ääigi meeinih kočâtteh korâidis já tain šaddeh uceh, nyevt 8 millisiih čiivgah. Toh čokijdeh muádi ohhoost cuávis riddočáácán suohis čivgâuáivádâhhân. Aanaarjäävrist tiäđui mield muuiku lasanem luhostuvá tuotâ pyereest peri harvii. Ton tááhust puáđusin láá talle lamaš-uv noonâ muikkušaddoluokah, moid vuáimálâš kyelipivdem 1980-lovo loopâst vuáđudui.<ref name="kalender"/>
 
==Muikku kyelisiärváduvâst jâ pänikuolij ravâdâssân==
Muikku lii tergâdis salâskyeli maŋgáid pänikuolijd, Aaanaarjäävrist kuávžur já järviluosâ laseen ráávdun, ränisráávdun, puuškon, njááhán ja vuáskunán-uv. Maaŋgah kyelišlaajah poreh muiiku meeinijd já čiivvgâid. Muikku lii kievrâs kištodeijee já vaaikut ovdâmerkkân šapšai meneestuumán já šoddâmân. Muuikun lii táválâš stuorrâ nälimulsâšudmeh, mast Aanaarjävri-uv lii šiev ovdâmerkkâ muuiku uáinihis historjáást peerusthánná. Nälimulsâšudmij suijân láá oovdânpuohtum maaŋgah čielgiittâsah šoŋŋâtiilijn ain pänikuolij saalâstmân. Vaarâ toid vaikutteh maaŋgah tahheeh siämmáá-áigásávt. Eresnálásijn jaavrijn jieškote-uv tahheeh finnejeh ereslágán tiädduáárvu.<ref name="kalender"/>
 
==Pivdem já kevttim==
Muikku pivdoo viermijn, tälvi/kesinuottijn, stuorrâloonijn sehe troolijn. Muikku lii meid aanaarlâš purrâmâštuálust moonnâm riäská lappâd. Steikkimpánnusis maaŋgâs väljejeh mielâstubboht säävrib, njálgásub já riäskást seegibtávtálii muuiku.<ref name="kalender"/>
 
== Fáádást eres soojijn ==
{{commonscat-raddalâs}}
 
==Käldeeh==